Belma A. ÖZGE-Fahriye KUTLAY ŞENYURT
Güneş DOĞDU SOYLU-Ziya İPEK
Gelişmiş ülke ekonomilerindeki sakinlik, ticaret yollarındaki tıkanıklıklar, resesyon, enflasyon, artan global rekabet kuralları ve zelzelenin yaralarını sarmaya ve üretmeye çalışan iş dünyası…
Bugün iş dünyasının önünde atılan birçok adıma karşın finansman hala en değerli sorun. İhracatçılar için TİM ile 11 banka protokol imzalasa da KOBİ’ler için limit yükseltilse de teşvik kapsamında yatırımı olmayan, ihracata dayalı iş yapmayan şirketler için finansman sorunu hala en değerli sorun. İş dünyası temsilcileri, uzun vadeli ve düşük faizli yatırım kredilerine ulaşmayı ‘elzem’ olarak nitelendirirken Eximbank ve KGF kanallarının sektörel bazda aktif bir halde kullanılmasını bekliyor. DÜNYA’ya bu mevzudaki son gelişmeleri ve külfetleri aktaran Anadolu iş dünyası, bahisle ilgili tahlil tekliflerini de anlattı.
Adana Sanayi Odası İdare Şurası Lideri Zeki Kıvanç, “Şu anda Eximbank, Türk bankacılık sisteminde, ihracat odaklı çalışan sanayicilerin en değerli finansman ayağı. Bir kıymetli mevzu da geçmiş yıllarda uygulamaya konan Kredi Garanti Fonu (KGF) dayanaklı kredilerin tekrar hayata geçirilmesi bu kasvetin tahlilinde kıymetli rol oynayacaktır. Üretimi, ihracatı ve istihdamı muhafazada olumlu ayrıştıran bir kredi sistemi inanıyorum ki devletimiz tarafından gelecektir” dedi.
İhracat paketleri tüm paydaşları kapsasın
Bilhassa son vakitlerde gelen artırımlar, öngörülmeyen vergi artışları ve artan maliyetler karşısında firmaların rekabet güçlerini kaybettiklerini belirten Kocaeli Ticaret Odası Lideri Necmi Bulut, bunu tekrar sağlamak için ek takviyelere, üretim, istihdam ve ihracat performanslarını yükseltecek yeni ögelere gereksinim duyduklarının altını çizdi. Bulut, işletmelerin finansman sıkıntılarının giderilmesine katkı sağlamak üzere geçtiğimiz yıllarda muvaffakiyet ile gerçekleştirilen “Nefes Kredisi Projesi”nin tekrar gündeme alınması teklifinde bulundu.
Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı kredilerin çeşitliliği ve limitlerinin yükseltilerek sunulması ve Türk Eximbank aracılığıyla sunulan kredilerin daha faal olarak sağlanması gerektiğini belirten Bulut, ayrıyeten son devirde ihracatçı firmalar için yapılan protokolleri de dikkatle takip ettiklerini belirtti. Bulut, “Bu şekil çalışmaların daima hale getirilmesi ve iş dünyasının tüm paydaşlarını kapsayacak formda ele alınmasını temenni ediyoruz” dedi.
Ticari kredi kartları acilen kullanıma açılmalı
İş dünyasının en temel probleminin finansmana erişim olduğunu vurgulayan bir öbür isim ise Adana Ticaret Odası Lideri Yücel Bayram. Çek kullanmayan ticaret erbabının ticari kredi kartlarına gelen sınırlamalar sebebiyle sıkıntı günler geçirdiğinin altını çizen Yücel Bayram, finansmana erişimin epeyce sıkıntı olduğu şu günlerde dar boğaz yaşayan tüccarın ticari alışverişini yapabilmesi, satış-alış sirkülasyonunun bozulmaması ve ticaretin yavaşlamaması için ticari kredi kartları acilen kullanıma açılması gerektiğine vurgu yaptı.
Bayram, buna ek olarak enflasyonun tepe yapmasındaki en büyük sebepler ortasında güç ve akaryakıt maliyetlerini gösterirken, nakliyecilik ve lojistik üzere bölümlere uygulanacak ÖTV indirimlerinin de iş dünyasına yarar sağlayabileceğini vurguladı.
Adana Ticaret Borsası Lideri Şahin Bilgiç, kredi alamadığı için sıkıntı durumda kalan üreticinin oldukça fazla olduğunu söyledi. Bilgiç, şu bilgiyi paylaştı: “Bankalar, Merkez Bankası’ndan aldığı paranın üzerine birkaç puan ekleyerek, finansmana erişimi kolaylaştırmalı. Yoksa piyasada tıkanma yaşanacak. Finansa erişilemezse üretim ve imalat durur, üretim yapanların önünü açmak ekonomiyi rahatlatmak açısından son derece değerli.”
TESKOMB kredisi genişlemeli
Gaziantep Ticaret Odası Lideri Tuncay Yıldırım, iş dünyası için öngörülebilirliğin ehemmiyetine vurgu yaparak “Para Siyaseti Konseyinin son faiz kararında enflasyonla çaba için gösterdiği uğraşı ve kararlılığı Orta Vadeli Programda da net bir formda görmek ve programın kararlılıkla uygulanmasını istiyoruz” dedi.
KOBİ’lerin finansmana erişimini desteklemek ismine teklifte bulunan Tuncay Yıldırım, TOBB çatısı altındaki işletmelerin Esnaf ve Sanatkârlar Kredisinden yararlanabilmesi için bir düzenleme yapılması gerektiğini vurguladı. Yıldırım, “Düzenleme kapsamında belirlenecek azami ciro altında kalan TOBB çatısı altındaki işletmelerin de küçük ve orta uzunluk işletmelerin finansman gereksinimlerini karşılamak maksadı ile kurulan Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (TESKOMB) kredilerinden yararlanabilmesinin önü açılmalı” diye konuştu.
Finansman iktisadın yakıtıdır, kesinti olmamalıdır
Son periyotta uygulanan iktisat siyasetleriyle birlikte piyasaya inanç verme gayretinin olduğunu vurgulayan Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Hakan Sefa Çakır, bu uğraşlara karşın, nakdî sıkılaşma siyasetiyle birlikte şirketlerin nakde erişimde meselelerinin devam edeceğini söyledi.
10 şirketten 8’inin krediye erişemediğini vurgulayan Çakır, kredilere erişimin zorlaşması ile birlikte vadelerin de kısalmasıyla işletmelerin finansal risklerinin daha da artması ihtimalinin ortaya çıktığını belirtti. Ülke ekonomisindeki makro tedbirlerin şirketleri olumsuz etkilediğine vurgu yapan Çakır kelamlarını şu halde noktaladı: “Türkiye’nin üretim, yatırım, istihdam ve ihracat gücünde bir kesinti yaratılmamalıdır. Güçten ham unsura, insan kaynağından üretim ve yatırıma işletmelerimizin üzerindeki maliyet yükü artıyor.
İyileştirici adımlar ile finansmana erişimde istikrar bekliyoruz. Krediler üzerindeki baskı hafifletilmeli, finansmana erişimde zorlaştırıcı ögeler ortadan kaldırıldığı üzere kolaylaştırıcı yollar da süratle hayata geçirilmeli, kamu teşvik ve takviyelerinde tesir tahlili yanlışsız yapılmalıdır. Finansman bir yakıttır. Bu yakıtın üretim ve ihracatın tüm kılcallarına dağılması sağlanmalıdır.”
Teşvikler enflasyona nazaran revize edilsin
Üretim, istihdam ve ihracat için tertipli işleyen bir kredi sisteminin kural olduğunu belirten Körfez Ticaret Odası İdare Şurası Lideri Recep Öztürk, son periyotta finansa erişim noktasında üreticilerin önemli sıkıntılar yaşadığının altını çizdi.
Recep Öztürk, KOBİ’lerin sahip olduğu makine ve ekipmanlarının teminat olarak gösterilebilmesinin gerektiğini anlatarak, “Üreticilere yönelik devlet teşvikleri kolaylaştırılmalı ve bu teşvikler enflasyon oranlarına nazaran yine revize edilmelidir. Bilhassa sanayi alanları Avrupa ülkeleri üzere arttırılarak üretimi teşvik edecek güçlü siyasetler izlenmelidir” dedi.
“Yeni orta vadeli programın ümit olmasını diliyoruz”
İş dünyası olarak, finansmana erişim konusundaki ıstırapların devam ettiğini vurgulayan Kocaeli Sanayi Odası Lideri Ayhan Zeytinoğlu, üyelerden bankaların limit güncelleme taleplerine olumlu bakılmadığı, yüksek masraflar çıkarıldığı ve uzun bir prosedür uyguladıkları istikametinde gelen şikayetlerin artmaya başladığını belirtti.
“Teşvik kapsamında yatırımı olmayan ve ihracat yapamayan firmaların krediye ulaşmasındaki zorluklar, sanayicileri zorluyor” diyen Zeytinoğlu, uzun vadeli yatırım kaynaklarının önünün kapalı olmasının bilhassa öz sermayesi güçlü olmayan gerçek dalı zorladığını, üretim ve istihdamı olumsuz etkilediğini belirtti.
Rekabetin kızıştığı bu devirde ihracatın, üretimin ve istihdamın artarak devam etmesi için uzun vadeli ve düşük faizli yatırım kredilerine ulaşmanın gerçek kesim için elzem olduğunu vurgulayan Zeytinoğlu kelamlarına şu halde devam etti: “Bu kapsamda Hazine ve Maliye Bakanlığımızın mevzuya ait attığı adımlar ile ilgili açıklamalarını kıymetli buluyoruz.
Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek’in, bir KOBİ’nin sistemden en fazla 100 milyon liraya kadar kredi kullandığı sayının 150 milyon lira olacağını açıklamasını finansmana erişim zahmeti yaşayan küçük işletmelerimiz için memnuniyet verici. İhracatçımızın yaşadığı meseleler ile ilgili de Eximbank’ın seçici imalat ve ihracata devlet olarak sektörel bazda katkı vereceğini biliyoruz.”
İstihdam sorunu acil olarak çözülmeli
Finansman külfetinin beraberinde, iş gücü yetersizliğinin de üretimi etkileyen faktörlerden biri olduğunu söyleyen Gebze Ticaret Odası İdare Heyeti Lideri Abdurrahman Aslantaş şöyle konuştu: Çabucak çabucak tüm bölümlerde önemli olarak yetişmiş ve yetişmiş olmayan işgücü açığı günden güne büyümektedir. Bir an evvel istihdam konusuna el atılmalı ve acilen tahlil yolları araştırılarak bulunmalıdır.
Aksi takdirde üretimimiz talebe kâfi gelemeyecek, bilhassa ihracatımız değerli ölçüde etkilenecektir. Üniversitelerin artması, bilhassa piyasada karşılığı çok az olan kısımların artması, toplumsal yardımlar ve 12 yıllık kesintisiz eğitim, meslek edinme iştahını azaltmaktadır. Mavi yakalıların beyaz yakalılardan daha güzel imkanlarla iş bulduğu bir süreç yaşamaktayız. Arz talep istikrarı göz önüne alınarak çocuklarımız meslek liselerine teşvik edilmeli ve yetenek, temayül ne ise ona yönlendirilmelidir.”
Deprem bölgesi ayrımcılık bekliyor
Finansmana erişimde sarsıntı bölgelerinde çok daha önemli bir sorun olduğunu söyleyen Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Mustafa Buluntu, bu mevzuda olumlu ayrımcılık talep ettiklerini belirtti. Buluntu, dayanak sağlanırsa bölgenin hem yeni yatırımcı hem de mevcut tesislerin çok daha süratli bir biçimde kapasitelerini artırma imkânı olduğunu söyledi.
Nakit problemi herkesi etkiliyor
“Depremin yıkıcı tesirinin yok olması için bankaların ticari kredilerde muslukları açması gerektiğini belirten Lider Sadıkoğlu, “Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin sarsıntının ekonomik enkazından çıkması çok sıkıntı. Küçük ve orta ölçekli işletmeler nakit akışında hiç bu kadar zorlanmamıştı. Firmaların nakit derdi domino tesiriyle tüm piyasada aksilikler oluşturuyor. Ticari kredilerdeki tıkanıklık had safhaya ulaşmış durumda. Özel bankalar ticari kredide küçülürken kamu bankaları da frene bastı. Kamu bankalarında ticari kredilerde faiz oranı yıllık yüzde 35’lerde lakin onaylanan kredi sayısı epeyce hudutlu. Kimi özel bankalar ticari kredileri büsbütün kapatırken kimileri yüzde 70-80 yıllık faiz oranıyla çok düşük ölçülerde kredileri onaylıyorlar. Onay süreçleri ve prosedürler üyelerimizi bezdirmiş durumda” dedi.
İhracat için Avrupa Birliği fonuyla demiryolu yapalım
Kocaeli Sanayi Odası Lideri Ayhan Zeytinoğlu, pandemi devrinde Türkiye’nin en süratli toparlanan ülkelerden biri olduğunu kaydederek “Bunun nedeni de aslında Çin’den gelen ihracat konteynerlerinin navlun fiyatları 10 bin dolarlara kadar çıkmıştı. Lakin şu an bu durum bilakis döndü. Yavaşlamanın da tesiriyle Çin’in rekabet etme dileğinin artmasıyla bu sayılar Şangay-Rotterdam ortası 1.700 dolarlara indi. Bizim maliyetlerimiz ise neredeyse iki misli. Bu maliyetlerle ihracatımızı tırlar ile yapmak sürdürülebilir değil” dedi. Zeytinoğlu, “AB aday ülke statüsüyle AB fonlarından yararlanarak demiryolu yatırımları yapılmalı” teklifini getirdi.
KDV iadelerinin gecikmesinin önüne geçilmeli
Körfez Ticaret Odası İdare Konseyi Lideri Recep Öztürk: “KDV iadelerinin gecikmesi de bölüm temsilcileri için sorun oluşturmaktadır. KDV iadeleri bakanlarımızın telaffuzlarına nazaran evrak eksikliklerinden gecikiyor. Buna rağmen kesim temsilcilerimiz ilgili evrakları vaktinde iletilmelerine rağmen iadeleri çok geç aldıklarını belirtmektedir. KDV iadelerinin hızlandırılması ile alakalı teknik bir operasyonel süreç iyileştirilmesinin gerekli olduğunu düşünmekteyiz. Son olarak; fatura karşılığı verilen ticari kredileri desteklemekle birlikte kontrollerinin arttırılması gerektiğini düşünmekteyiz.”
