Sözcü gazetesinden İpek Özbey’e konuşan Prof. Dr. Naci Görür şunları söyledi:
Hocam evvel bir baş karışıklığını giderelim istiyorum. Birtakım uzmanlar, Marmara Denizi’ndeki fayın meyyit bir sınır olduğunu söylüyor. Asıl fay Yalova’nın Çınarcık bölgesinin önünden geçiyormuş, yani hiçbir vakit Kuzey Marmara kenarından giden bir fayımız kelam konusu değilmiş. Artık uzmanlardan gelen farklı yorumlar var, siz ise yıllardır uyarıyorsunuz, hatta bazen çığlık atıyorsunuz. Uzmanlar ortasındaki bu derin görüş ayrılığı neye dayanıyor, birebir yere bakıp nasıl farklı sonuçlardan bahsediyorsunuz?
– İsim vermeyeceğim fakat onlar uzman değil. Bilimsel de değil. Uzman dediğin vakit konuştuğu husus üzerinde çalışmış, müşahede yapmış, bilgi toplamış, o dataları incelemiş, yorumlamış, bilim süzgecinden geçmiş, çalışması memleketler arası saygın bir mecmuada yayınlanmış olmalı. Bu bilimsel bir çalışmadır ve hasebiyle bir uzmanın yapabileceği bir şeydir.
Geçen hafta Bursa’nın Gemlik ilçesinde 5.1 ve 4.5 büyüklüğünde sarsıntılar meydana geldi. Marmara Bölgesi’nde hissedildi. Biz yine İstanbul sarsıntısını konuşmaya başladık. Siz İstanbul’da zelzele mümkünlüğünü yüzde 47 olarak açıkladınız. Bu tıpkı vakitte yüzde 53 olmayabilir demek. Bu oranları neye dayandırıyorsunuz?
– Jeolojide çabucak her şey mümkünlük yüzdesiyle konuşulur. Dünyanın bütün davranış biçimini biz tam olarak söyleyemiyoruz, matematik üzere değil. Daima ‘olabilir’ demek lazım. Olmayabilir de zira, yarın olmaz, üç gün sonra olur. Dünya insanın düşündüğü üzere davranmıyor.
Yüzde 47, Parsons, 2000 yılında bir çalışma yaptı. Türk bilim adamları da vardı. O çalışmayı yaparken jeolojik devir sarsıntılarını incelediler. Yarar gerilim birikimini incelediler. Gerilim transferi hesabına nazaran sonuçlarına nazaran 1999’dan sonra 30 yıl içinde zelzele olma mümkünlüğü yüzde 64. Bu çok büyük bir mümkünlük. Bu sene Parsons bunu revize etti, ABD’den bize seslendi. “Yaptığım revize sonucu bu mümkünlük yüzde 47’ye indi” dedi.
İstanbul’un yapı stoğu nasıl?
– Asya yapısının jeolojik yapısı eski, münasebetiyle çok daha sertleşmiş kayalardan meydana geliyor. Avrupa yakasında daha genç. Eski peynir ile taze peynir üzere düşün. Avrupa yakasında senin bina yaptığın yer genç çökerlerden meydana geliyor. Gereğince kaya niteliği yok. Kumlu, içinde su olan zayıf kayalar. Avrupa bu durumda. Asya ise tam aksi kaya. Bu, zelzelede yapı stokunu ve sarsıntı dayanıklılığını çok etkiliyor.
Biraz daha açar mısınız, iki örnek birebir zelzeleden farklı mı etkileniyor?
– Zelzele dalgaları en az 15 kilometre alttan geliyor. Global yayılıyor. Havuza su attığında nasıl dalga dalga geliyor, o denli. Altta sağlam kayadan hemencecik geçiyor. Evvel P dalgası, sonra S dalgası geliyor.
En çok hangi ilçeler etkilenecek?
– Bilhassa Avrupa yakasında yer alan bölgeler Haliç’ten tutun Silivri’ye kadar olan alan, denize yakın olan kısımlar Bakırköy, Zeytinburnu üzere, buralar zelzeleden daha önemli etkilenecek.
Diyelim yüzde 47 ihtimal gerçekleşti ve İstanbul’da çok büyük bir zelzele oldu. Nasıl bir su sorunu yaşayacağız?
– İstanbul’da kanalizasyon ve içme suyu yan yana masraf. Zelzelede bunlar kırılır, tahrip olur, kanalizasyon içme suyu şebekesine karışır. Salgın hastalık gırla sarfiyat. Sular kesilir, hijyen kalmaz. Beşerler susuzluk çeker. Su getirip halka dağıtmak büyük sorun olur, yollar kapalı olur. Beşerler yıkanamaz.
Çalışmanızda su açısından en riskli yerler neresi?
– Hepsini biliyorum. Avrupa yakasında daha fazla olduğunu söyleyebilirim. Marmara Denizi’nden kıyıdan başlayarak birinci 10 kilometrelik bir şerit düşün. Orada çok daha fazla problem olacak. Zira zelzelenin şiddeti ekseriyetle Haliç’ten Silivri’ye kadar 9 şiddetini bulacak. 9 şiddetinde bir zelzelenin tesiri altında kalmak şu demek: Çok uygun yapılmış binalar bile önemli hasarlar alabilir.
AFAD, mümkün afette kullanılmak üzere Silivri’de oluşturulan merkeze konteyner depolamaya başladı. Hakikat bir strateji mi?
– Silivri 8 şiddetinde etkilenecek zelzeleden. Siz oralarda yığınak yapabilirsiniz. Burası da nihayet Marmara Bölgesi. Ben bu yığınakların Marmara Bölgesi dışındaki kentlerden gelmesi gerektiğini, yardımın oradan yapılması gerektiğini düşünüyorum. Hatta komşu ülkelerle işbirliği öneriyorum. Zira Marmara Bölgesi büsbütün bu işten etkilenecek. Havayoluyla bu işi yapmanız sonlu. Değerli olan 72 saatte ne kadar süratli hareket ettiğiniz. Hayatta kalmanın limiti bu. Birinci acil müdahale Marmara dışında konuşlanmalı.
