Birol BOZKURT
Merkez Bankası’nın TL zarurî karşılıklara faiz ödemeye başlaması bankaların iştahını kabarttı. Bankalar için değerli bir gelir kalemine dönüşen uygulama mevduat faizlerini de üst taşıyor.
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz bankacılık kaynakları geçen hafta cuma günü kimi bankaların Merkez Bankası’nın belirlediği TL mevduat maksatlarını tutturmak için yüksek hacimli mevduat hesaplarına yüzde 65 faiz oranıyla TL mevduat verdiğini söylüyor.
Bankalar her ayın son cuma günü hesap kapama yaptıklarını gelir gayesini tutturmak isteyen bankaların Merkez Bankası’nın TL mecburî karşılıklara ödeyeceği faizi alabilmek için süreksiz olarak yüksek faizle TL mevduat topladığına dikkat çekiyor.
Merkez Bankası’nın, attığı adımlar sonrasında mevduat faizleri tekrar yükseliş eğilimine girdi. Bu kapsamda son olarak şubat ayının başında Merkez Bankası’nın TL mevduat hissesinin artırılması ve KKM’den TL mevduata geçişi özendirmek emeliyle uygulamaya aldığı TL mecburî karşılıklara nema ödenmesi uygulaması meyvelerini vermeye başladı.
1-3 ay vadeli TL mevduat faizlerinde ortalama oran 16 Şubat haftasında bir evvelki haftaya nazaran 1,10 puanlık artışla yüzde 52,03’e yükselerek 21 yılın tepesine yaklaştı. TL mevduat faizleri son olarak 22 Aralık 2023 haftasında yüzde 52,60 faiz oranıyla 21 yılın doruğuna çıkmıştı. Yeni yılla birlikte mevduat faizlerinde düşüş kaydedilmiş ve ortalama yüzde 49,61’e kadar gerilemişti.
Mevduat faizlerinde en yüksek faiz oranı döviz dönüşümlü KKM’den standart TL mevduata geçişlerde veriliyor. Bu kapsamda her ayın son Cuma günü defter kapaması yapan bankalar gelir maksadını tutturmak için Merkez Bankası’nın TL zarurî karşılıklara ödediği faizden yararlanmak için TL mevduat faizlerinde kesenin ağzını açıyor.
Geçtiğimiz hafta cuma günü birçok bankanın 10 milyon TL ve üzerindeki büyüklükteki hesaplara yüzde 65’e kadar yüksek faizli TL mevduat verdiğini söyleyen bankacılık kaynakları, bankaların bu uygulamadan önemli bir gelir elde ettiğini söylüyor. Mevduatların krediye dönüşünde sıkıntılar yaşansa da elde edilen bu gelir bankalara cazip geldiği için bu durum TL mevduat faizlerinin daha da üst taşınmasına yol açıyor.
Döviz dönüşümlü KKM’lerde faiz oranları yüksek olsa da bankaların düşük hacimli TL mevduatlara verdiği faiz oranları yüzde 23-50 bandında seyrediyor. Bankalarca TL mevduatlara fiilen uygulanan azami faiz oranı ise Aralık 2023 prestijiyle yüzde 70 düzeyinde bulunuyor.
TL mevduatı arttı, döviz mevduatı düştü
16 Şubat haftasında bankacılık bölümünün toplam mevduatı (bankalar ortası dahil) 209 milyar 266 milyon 706 bin lira artışla 15 trilyon 487 milyar 63 milyon 696 bin liraya yükseldi. Geçen yıl birebir periyotta toplam mevduat 9 milyar 638 milyon TL seviyesindeydi.
Aynı devirde bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 2,43 yükselişle 8 trilyon 846 milyar 704 milyon 980 bin lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,03 artışla 6 trilyon 17 milyar 998 milyon 482 bin lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 206 milyar 657 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, bu meblağın 174 milyar 630 milyon doları yurt içinde yerleşik bireylerin hesaplarında toplandı.
Yurt içi yerleşiklerin toplam YP mevduatında, parite tesirinden arındırılmış bilgiler göz önünde bulundurulduğunda 16 Şubat prestijiyle 615 milyon dolarlık azalış görüldü. Mevduat hesaplarının yüzde 75’ten fazlasını 1 milyon TL ve üzeri büyüklükteki hesaplar oluşturuyor. 250 bin-1 milyon TL ortasındaki fiyatlar toplam mevduatın yüzde 13’ünden fazlasını oluştururken 250 bin TL’ye kadar olan mevduatlar yüzde 10’dan fazla hisse alıyor.
Bankalar döviz dönüşümlü KKM’ye ek faiz veriyor
Merkez Bankası 2023 sonunda aldığı kararla TL dönüşümlü yeni KKM hesabı açılamayacağını duyurmuştu. Mevcut TL dönüşümlü KKM hesapları ise vade sonunda yenilenmiyor. Lakin döviz dönüşümlü KKM’de ise yeni hesap açılışları ve vade sonunda yenileme devam ederken bankaların buralarda verdiği faiz oranları da yüzde 36 civarında seyrediyor. Lakin vadeye ve fiyata nazaran değişmekle birlikte bankalar döviz dönüşümlü KKM’de yüzde 1-5 ortasında ek getiri sunuyor. Bankacılık kaynakları bu uygulamanın KKM’de hesaplarında düşüş suratını yavaşlattığı görüşünde.
Zorunlu karşılık oranı nedir?
Zorunlu karşılık oranı, mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası’nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran Merkez Bankası tarafından kararlaştırılır. Zarurî karşılık oranının artırılması daralmacı para siyasetine, oranın azaltılması ise genişlemeci para siyasetine işaret eder. Son olarak Mecburî Karşılıklar Tebliği’nde yapılan değişiklikle Merkez Bankası, kur muhafazalı hesaplara ait yenileme ve TL’ye geçiş oranı çerçevesinde TL zarurî karşılıklara nema ödeyecek. İştirak bankaları için ise TL zarurî karşılıklarda belirlenen kısım için indirim uygulanacak.
KKM 6 ayda 1 trilyon TL geriledi
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun datalarına nazaran, Kur muhafazalı mevduatta (KKM) geçen hafta 24,5 milyar lira düşüş oldu. Düşüş 6 ayda ise 1 trilyon liraya yaklaştı. Toplam mevduat hacminin 2,3 trilyon liraya indiği KKM, düşüşlerin başladığı eylül ayında 3,4 trilyon lira düzeyindeydi. Böylelikle 26 haftada 1 trilyon 039 milyar TL KKM hesaplarından çıkış yapmış oldu.
