Türkiye’de kurumlar tekrar güçlendirilmeli

Birol BOZKURT

Maliye Hesap Uzmanla­rı Vakfı (HUV), dün­yanın önde gelen ikti­satçılarını ‘Yakın Gelecekte Dün­ya ve Türkiye’ panelinde bir ortaya getirdi. Sabancı Üniversitesi’n­den Prof. Dr. Özgür Demirtaş’ın moderatörlüğünü üstlendiği pa­nelde, Massachusettes Üniver­sitesi’nden Prof. Dr. Daron Ace­moğlu ve Johns Hopkins Üniver­sitesi’nden Prof. Dr. Steve Hanke konuşmacı olarak yer aldı.

Panelde konuşan, Massachu­setts Teknoloji Enstitüsü (MIT) öğretim üyesi, ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu, “Yakın Ge­lecekte Dünya ve Türkiye” pa­nelinde; “Mühendislikte aslın­da acayip düşüş var Türkiye’de. Bilgisayar mühendisliğinde hiç­bir artış yok. Yani Türkiye genç­lerini hakikat yönlendirmiyor bu hususta. Bilhassa bu yapay ze­kanın getireceği gelişmelere na­sıl ayak uyduracağımızı bilmi­yoruz. Bundan da daha kıymetlisi Türkiye kurumları giderek daha kötüleşiyor” dedi.

‘Orta ve kısa vadede büyümenin birçok yolu var’

Türkiye’nin büyümesine yö­nelik orta ve kısa vadedeki öne­rilerini sunan Acemoğlu, şunla­rı söyledi:

Orta vadede sorun birinci ola­rak yüksek kaliteli büyümeyle, verimsizlik sorununu aşmak. Bunun birçok yolu var. İkinci kurumlar. Üçüncüsü, yabancı sermayenin uzun vadeli şekil­de gelmesi çok kıymetli. Kısa va­deli her ülkeye gidiyor. Türki­ye’nin geleceği için teknolojiye olan yatırımı en kısa müddette ya­pılması için yabancı sermaye­nin uzun vadeli gelmesi gereki­yor. Üçüncüsü eğitim. Hem lise seviyesinde hem de yüksek dü­zeyde Türkiye’nin teknolojiye yatkın gençlik yaratması lazım. İlkokuldan başlatmak lazım. Bi­lime hürmet duyan, teknolojiyi en hoş halde kullanabilen genç­lik yaratmak için kaynakların yanlışsız kullanıldığı eğitim siste­mi kullanmak lazım. Son olarak da Türkiye’nin kendisi için tek­nolojileri kullanabilmesi lazım örneğin yapay zeka üzere.

Büyük sorunlar var

Kısa vadede ise, çok büyük sorunlar var. Bunları çözmek için kararlar ve gerçek politika­lar gerek. Enflasyonun şu anki hali çok yüksek ve daha da yük­selebilir para siyasetleri da­ha hakikat hale gelmeli. İkincisi, Türkiye’de hem şirketlerin hem de bankaların bilanço durumla­rının düzeltilmesi lazım. Buna kaynak gerekiyor. Üçüncüsü se­çim iktisadından evvel başla­yan ve devamında artan devle­tin bütçe açığının kapatılması lazım. Bunun için de kaynak la­zım. Bu kaynaklar için dış yatı­rımcılara itimat veren bir çizgi çizilmesi gerekiyor. Kurumsal yol ve para siyasetleriyle alaka­lı. Çok değerli olmayan ve çabucak gitmeyecek kaynakların gel­mesi bütçe açığının ve bilanço sorunlarının çözülmesi la­zım. Beşincisi Türkiye yatırım­larda geri kalıyor. İşsizliği artır­madan bir anda enflasyonu dü­şüren, bir anda geleceğe yanlışsız adımlar atmak için üretken yatı­rımlara kısa vadede geçiş yapıl­ması gerekiyor.

‘Para ve fiyatlar ortasında bir istikrar kelam konusu’

Johns Hopkins Üniversite­si’nden Prof. Dr. Steve Hanke ise döviz konusunda Türkiye’ye bir çapa gerektiğini söyledi.

Hanke, “Türkiye’de işin içine siyaset giriyor. Türkiye’de ku­rumları disipline sokmamız ge­rekiyor. Siyasetçilere verilen tavsiyem para ünitesi için kurum kurmalarını öneriyorum. Meh­met şimşek Ortodoks politika­ları ile bilinen birisi. Ortodoks siyasetlerini kullanırsa ne ola­cak? Merkez bankası başkanı­nın değişmesinin bir değeri yok. Şahıslar değil kurumlar değişme­li oyunun kurallarını değiştir­meliyiz. Türkiye önemli bir ülke, büyük bir oyuncu ve çok büyük bir potansiyel var” diye konuştu.

‘Gelişmekte olan ülkelerde yapay zekâ konuşulmuyor’

Türkiye’nin durumunda olan 20-30 tane gelişmekte olan ülkede şu anda yapay zekadan bahsedilmediğine dikkat çeken Acemoğlu, “Hepsinin kendi sorunları var; demokrasi, iktisat çöküşü, cari açıklar. Bu ülkelerin hepsinde Türkiye’yle olan birebir sorunlar var. Türkiye 2006’da ne ihraç ediyorsa bugün de onu ediyor. Teknolojik bir düzgünleşme yok. Bunun nedenleri kurumsal fakat bunun nedenleri birebir vakitte dijital teknolojilere ayak uyduramaması” dedi.

‘Fed’in anlattığı enflasyon öyküsü ABD’de bitti’

ABD iktisadıyla ilgili de konuşan Hanke şunları söyledi; Wall Street Journal Şubat’ta, para tedariğindeki patlamada büyüme en çok yüzde 9 olacak dedi. Enflasyon 9.1 e çıktı. Bu para teoremini uygulayarak, nokta atışıyla bu oranı tespit ettik. Büyük çöküşte ne olacak? Burada FED’de el frenini çektik. Bu yılın sonuna gerçek enflasyon yüzde 2 ile 5 ortasında olacağını düşünüyoruz. Şu an 4.9. Bayağı bir düştü. Enflasyon öyküsü ABD’de son buldu. Enflasyon her yerde. Global bir fenomen değil bu. ABD’de bu sayılar var. Bunların hepsi FED’i takip ediyor. Bilhassa Avrupa ve İngiltere merkez bankası. Bunlar FED’in yaptıklarını kopyalayan yerler. Çekilen perde de birebir.