Birol BOZKURT
Merkez Bankası, bankacılık sistemini Türk lirasını (TL) cazip kılacak biçimde dönüştüren adımlarına kararlılıkla devam ediyor. Bankacılık sisteminde TL hissesini artırma ve TL’yi tasarruf aracı haline getirme emelini kararlılıkla sürdüren TCMB, mevcut düzenlemede yaptığı revizyonlarla bu emelini pekiştirirken, kimi teşvik ve uygulama kolaylıkları da getirdi.
Merkez Bankası, lokal para TL’yi güçlendirmeye yönelik olarak hem standart TL mevduatı destekleyen hem de kur muhafazalı hesaplardan standart TL mevduata geçişi özendiren yeni adımlar attı.
Merkez’den bankalara yeni talimatlar
Merkez Bankası’nın adımlarını DÜNYA’ya kıymetlendiren ekonomistler, KKM’den çıkışın hızlandırılması fakat bunu yaparken çıkan paranın döviz hesapları yerine TL’ye dönmesinin amaçlandığı görüşünde.
Merkez Bankası’ndan bu haftaki toplantısında önemli bir faiz artışı bekleyen ekonomistler, bu adımlarla birlikte TL mevduat faizlerinin de daha cazip oranlara yükselebileceğini söylüyor. Buradaki temel hedefin KKM’den çıkan paranın dövize geçişini engellemek olduğunu lisana getiren ekonomistler, “Merkez Bankası hem faizleri artırıyor hem de banka düzenlemeleri ile döviz hesaplarına geçişi durdurmaya çalışıyor.
Bir vakitler dolarizasyonu azaltmak için çıkarılan bir enstrüman olarak görülen KKM geldiğimiz evrede dolarizasyonun sebebi olarak görülüyor” dedi.
KKM’de TL mevduat kurulu sona erdi
TCMB’nin bankalara gönderdiği uygulama talimatına nazaran, (gerçek şahıslar için) TL hissesi artış gayesi yükseltildi.
TCMB, ağustos ayında menkul değer ve zarurî karşılık uygulamalarında kur muhafazalı hesapların TL mevduata dahil olduğu TL hissesi rasyosunu yürürlükten kaldırmış, yerine kur muhafazalı hesapları TL mevduat olarak dikkate almayan ve standart mahallî para olan TL mevduatın toplam mevduat içindeki hissesini artırmayı hedefleyen yeni bir TL hissesi rasyosu getirmişti. TL’ye geçişlerin hızlandığını gösteren datalar doğrultusunda gerçek bireyler için aylık yüzde 2 olarak belirlenen TL hissesi artış maksadı, yüzde 2,5’e yükseltildi.
Ayrıca, TL’ye geçiş ve yenileme ile TL hissesi hesaplamalarında revizyona gidildi. TL’ye geçiş ve yenileme oranında eksik kalan kısmın gerçek kişi dönüşüm hesaplarıyla tamamlanması mümkün hale getirildi. Ağustos ayında menkul değer ve mecburî karşılık uygulamalarında yürürlükten kaldırılan eski TL hissesi rasyosuna nazaran komite uygulaması da sona erdirildi.
Komisyon uygulamasında, TL’ye geçiş ve yenileme oranları belirleyici olacak. Uygulama talimatına nazaran, TL’ye geçiş ve yenileme oranı yüzde 100’ün altında olan bankalara yıllık yüzde 8 oranında, yüzde 100’ün üzerinde olan bankalara ise yıllık en fazla yüzde 4 olacak biçimde TL’ye geçiş oranına nazaran kurul uygulanacak.
Ekonomistler bu düzenlemenin bankaların mevduatta %60’lık TL hissesini tutturamamasına sebep olacağına dikkat çeken ekonomistler, “KKM’nin TL mevduat olarak sayılmaması bankaların yükünü önemli oranda etkileyecektir. TL mevduatların yüzde 33’ünü KKM hesaplarının oluşturduğu düşünüldüğünde birden fazla bankanın bu oranları tutturmak için TL mevduat faizlerinde süratli bir artışa zorlandığı görülüyor” diye konuştu.
KOBİ kredilerinde muafiyet sonu arttı
İhracat, yatırım ve KOBİ kredilerinde 50 bin TL’nin üzerinde kredi kullandırılması durumunda kredinin belirlenen harcama alanlarında kullanıldığının belgelenmesi gerekiyor, aksi takdirde bankalar kredinin yüzde 30’u oranında menkul değer tesis ediyor ve bu krediler kredi büyümesi sonuna dahil oluyor. Kredi akışını rahatlatmak emeliyle bu krediler için fatura muafiyet sonu 250 bin TL’ye yükseltildi.
Altınbaş Üniversitesi Öğr. Üyesi Prof. Dr. Işın Çelebi: Bankaların bono alma mecburiliği kaldırılmalı
“Bankalar her kredi verdiğinde bunun yüzde 10 ila 30’u kadar bir oranda bono alma mecburiliği içinde. Bononun faizi yüzde 28 düzeyindeyken, bankalar mevduatı yüzde 35 ila 40 faizle topluyorlar.
Zorunlu karşılık oranı yüzde 25’te. Perşembe günü faiz yüzde 30’a çıkarılsa bile bankacılık sisteminin halkın TL’ye geçişini hızlandırabilecek bir faiz sunabilmesi bu şartlarda mümkün değil.
Bankalar devleti finanse etme noktasında, bu sürdürülebilir değil. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu bir noktada halkın TL’ye inancını sağlamak için bu faizler kâfi gelmiyor. Bankacılık sisteminin bono alma mecburiliği kaldırılmalı ya da zarurî karşılıkların indirilmesi gerekiyor. Döviz kurunu da piyasalara bırakmak gerekiyor.
Kuru baskılamak ithalatı teşvik ediyor ve cari süreçler açığını artırıyor. Ben Türkiye için cari süreçler açığının en az enflasyon kadar kıymetli bir sorun olduğunu düşünüyorum. Burada üretim verimliliğini artırıp ihracatı desteklemek, bu yolda da Eximbank’ın sermayesini 5 milyar dolar düzeyine çıkarmak çok değerli.”
Bahçeşehir Üniv. Öğr. Üyesi Prof. Dr. İbrahim Ünalmış: Düzenlemelerin TL mevduata tesiri sınırlı
TCMB aldığı yeni kararlar ile KKM’den çıkışı hızlandırmak istiyor. Bu çerçevede, bir yandan KKM hesaplarının lehine olan düzenlemeleri kaldırırken öbür taraftan da bankalar için tasarruf sahiplerini klâsik mevduata yönlendirme konusunda teşvikler getiriyor.
TL mevduat hissesi artış amacının %2’den %2.5’e çıkartılması ve KKM’nin TL mevduat sayıldığı komite uygulamasının kaldırılmasını bu açıdan kıymetlendirmek gerekir.
Şunu da unutmamak gerekir ki bu çeşit teşviklerin KKM’den klâsik mevduata geçiş sürecini hızlandırmadaki tesiri hudutlu. Burada asıl parametre TL mevduatın KKM’ye kıymetli bir rakip hale gelmesi. Piyasalarda faiz düzeyi makroekonomik istikrarlar ile uyumlu hale geldikçe TL mevduatın KKM için önemli bir alternatif hale geleceğini düşünüyorum.
Diğer taraftan, operasyonel açıdan zorluklar yaratan 50 bin TL’lik fatura muafiyeti hududunun 250 bin TL’ye çıkartılması da sistemin işleyişini kolaylaştıracak bir adım. Son devirde ticari kredilerde gözlenen artış atılan adımlar sayesinde kredi piyasasının daha faal çalışmaya başladığını gösteriyor.
Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği Genel Lideri Orhan Aydın: KOBİ’lerimiz nefes alır gerçekçi bir karar olmuş
Merkez Bankası’nın fatura muafiyet hududunu 250 bin TL’ye yükseltmesi kararı ile KOBİ’lerin elini güçlendiriyor. Daha evvelki 50 bin TL sonunun yeni kıymet olarak geçerliliğini yitirdi, 50 bin TL limiti günümüz şartlarında daha gerçekçi bir limit. Dünya’da yaşanan global ekonomik düşüncelerin yansımasını maalesef ülkemizde de görmekteyiz. Bu nedenle bir dizi önlemler almış, krizin olumsuz tesirlerini asgariye indirmeye çalışmıştık.
Arz ve talep ilgisine bağlı olarak yükselen enflasyon ve beraberinde getirdiği imalat fiyatlarındaki artışlar bilhassa KOBİ derecesindeki firmalarımızı önemli finansman arayışına itmektedir. Ne var ki kredi musluklarının kısılması finansa erişimi zorlaştıran etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Artık dünün 50 bin lirasının alım gücü bugünkü 50 bin TL ile çok farklılık arz ediyor. Bunu çabucak hemen tüm dallarda görmekteyiz.
2022 Ekim ayı üzere alınan 50 bin TL’lik muafiyette bugünkü değerleme üzerinden bakıldığında gerçekçiliğini yitirmiş gözüküyordu. Merkez Bankasının muafiyet oranını 250 bin TL ye çıkartması gerçekçi bedelini bulan bir karar olmuştur. Ayrıyeten KOBİ’lerimize de nefes olacak bir karar olmuştur.
TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici: KKM artık misyonunu tamamlıyor, muhtaçlık da yok
Bloomberg HT’de soruları yanıtlayan TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, Merkez Bankası’nın adımlarını kıymetlendirdi. Leblebici şunları söyledi; “TL mevduatın yüzde 57 olduğu periyotta ZK yoktu, artık TL mevduata geçişte benzeri uygulama yapılması hakikat.
Geçmişte TL mevduattan krediye transfer sistemi tam çalışmıyordu, artık olağana dönmeye başladık. TCMB aslında bankaları yavaş yavaş gerçek kanala yönlendiriyor. Kredi büyümesinde yüzde 2,5’lik büyüme sonlarını zorluyoruz lakin çok ısınmaya karşı TCMB istikrar istiyor.
Paramızı dövizde tutalım önünde sonunda üst masraf yaklaşımını son devirde görmüyorum. KKM artık misyonunu tamamlıyor gereksinim da yok, enflasyondan korumuyor. Kredi mevduat faizi ortasındaki makas eksilere gelmişti ancak olağanlaşmaya başladı. TCMB’nin sıkılaştırma bildirileri enflasyonda beklenen fonksiyonunu yerine getirmeye başladı. TCMB’nin kararlarıyla bankaların ana hedefi ortasında çelişki görmüyorum.
Nakdi krediler 10 trilyon TL’yi aştı
Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi üyesi kuruluşlar tarafından kullandırılan nakdi krediler temmuz 2023 prestijiyle, geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 59 artarak 10,84 trilyon TL oldu. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Nakdi kredilerin 10 trilyon 496 milyar TL’si bankalar, 167 milyar TL’si finansal kiralama şirketleri, 80 milyar TL’si finansman şirketleri ve 96 milyar TL’si faktoring şirketleri tarafından kullandırıldı.
Tasfiye olunacak alacaklar 2023 yılı Temmuz ayı prestijiyle 212 milyar TL oldu. Tasfiye olunacak alacakların 200 milyar TL’si bankalara; 9 milyar TL’si finansal kiralama şirketlerine, 2 milyar TL’si faktoring şirketlerine ve 1 milyar TL’si de finansman şirketlerine ilişkin. Bankalar ve banka dışı finansal kuruluşlar tarafından kullandırılan ferdî krediler, yüzde 83 artarak 2 trilyon 290 milyar TL oldu.
Bireysel kredilerin yüzde 99’u bankalar tarafından kullandırılırken, finansman ve finansal kiralama şirketleri tarafından kullandırılan 13 milyar TL’lik ferdi kredinin 7,5 milyar TL’si taşıt kredilerinden oluşmaktadır. Ferdi kredilerin yüzde 34’ünü gereksinim kredileri, yüzde 20’sini konut kredileri, yüzde 37’sini kredi kartları, yüzde 4’ünü taşıt kredileri ve yüzde 6’sını kredili mevduat hesabı oluşturdu. Ferdî kredilerde tasfiye olunacak alacak oranı yüzde 1,7 düzeyinde gerçekleşti.
