Ferit PARLAK
Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) İdare Konseyi Lideri Haluk Tezcan, un kesiminin 2023’te 166 ülkeye 3.6 milyon tonun üzerinde ihracat gerçekleştirip tüm vakitlerin rekorunu kırdığını ve 2024 yılında ihracatı 4 milyon tona çıkarmayı hedeflediklerini söyleyerek, “2023’te ihracatımızı yüzde 30 oranında artırdık ve 1.5 milyar dolar gelire ulaştık. 2024 Ocak ayının geçtiğimiz Ocak ayına nazaran çok daha uygun olması, 2024’te yeni rekor geleceğinin habercisi.
Yanı sıra yaklaşık 22 milyon tonluk kullanmadığımız kapasite var. Devletimizle yapacağımız ihracata yönelik çalışmalarla bu atıl bıraktığımız kapasiteyi de harekete geçirebiliriz” dedi.
TUSAF İdare Şurası Lider Vekili Mesut Çakmak ise ihracat pazarlarında Türk ununa konulan tarife dışı pürüzlere dikkat çekerek, “Birçok ülke Türk unuyla rekabet edebilmek gayesiyle tarife dışı mahzur koyuyor. Örneğin, Kuzey Irak idaresi. Irak hükümetinin ton başına uyguladığı 35 dolarlık vergiye ek olarak 50 dolarlık tarife dışı mani uyguluyor.
Bunu yaparken Ukrayna ve Rusya’dan aldığı 2 milyon tona yakın buğdayı, Türkiye üzerinden ve hiçbir tarife dışı pürüze maruz kalmadan taşıyabiliyor. Biz de bu alanda tarife dışı maniler koyup, Türk unu için uyguladıkları tarife dışı manilerin kaldırılmasını sağlayabiliriz” biçiminde konuştu.
“Bize anti damping vergisi uygulamayan ülke kalmadı”
Çakmak, “Bize anti damping vergisi uygulamayan ülke neredeyse kalmadı. Üstüne tarife dışı pürüzler. Ve bunu örneğin Kuzey Irak, İran’a, Rusya’ya, Ukrayna’ya uygulamıyor. Yalnızca Türk ununa uyguluyor. Yıllardır gösterdiğimiz efor, aldığımız riskler bu uygulamalarla boşa gitmez. Bölüm olarak çabalamaya devam edeceğiz, devletimiz de gerimizde olursa tüm engellemelere karşın, pazarları genişletmeye devam ederiz, zira en düzgününü üretiyoruz. O nedenle Irak hala ihracatta birinci pazarımız. Suriye ikinci sırada. Cibuti üç, Sudan dört, Libya beşinci sırada” dedi.
Un kesiminde hizmet veren kuruluşları tek çatı altında toplayan TUSAF, her yıl milletlerarası boyutta düzenlediği kongre ve standının 18’incisini Antalya’da gerçekleştirerek, bölüm paydaşları ve tedarikçiler başta olmak üzere bin 300’den fazla temsilciyi bir ortaya getirdi. TUSAF İdare Şurası Lideri Haluk Tezcan ve Lider Vekili Mesut Çakmak kongre sırasında DÜNYA’nın bölüme yönelik sorularını da yanıtladı. Tezcan, “Buğday ve un üretimi ve ihracatında 2023 yılı rekorlarla geçti.
Ekim alanlarımızdaki artışın yanı sıra son 7 yılın en yüksek üretimi olan 21.5 milyon tonluk buğday üretimi sayısına ulaştık. Besin arz güvenliğinin dünyayı tehdit eden en büyük tehlikelerden biri olduğu bu günlerde, ülkece sağlam stoklara sahip olmanın yanında Türkiye olarak uzun vakitten sonra Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) vasıtasıyla makarnalık buğday ihraç etmeye başladık. Böylelikle bundan sonraki süreçlerde de stok konusunda kaygı duymayacağımızın sinyallerini tüm dünyaya vermiş olduk” formunda konuştu.
2024’te buğdayda yeni rekor bekleniyor
Türkiye’de 69 vilayette 598 adet un fabrikası bulunduğunu belirten Haluk Tezcan, “Neredeyse her ilçemizde bir un fabrikası var. Her köyümüzde de değirmen var. Bu işletmeler yılda yaklaşık 38 milyon ton üretim kapasitesine sahip.
Un üretimi, tarım bölümünün ülke ekonomisindeki en değerli faaliyet alanlarının başında geliyor. Artan üretimle birlikte randıman ve kalitemizi de dünya standartlarına çıkarmayı başarabilirsek, kendi buğdayımızla ihracat şampiyonluğumuzu taçlandırabiliriz” dedi. Türkiye’de ki yağışlara ve iklim krizinin tesirlerine dikkat çeken Mesut Çakmak ise, “2023’te yağışlar olağana dönünce 22 milyon tonluk buğday üretimine yaklaşıldı. Bu yıl çok daha düzgün görünüyor.
Ekstra bir ıstırap çıkmazsa, üretimde yüzde 10’luk bir artış bekliyorum. Yani buğday üretimimiz 24 milyon ton civarında gerçekleşir. Olağan burada ekilen alan ölçüsündeki ve verimlilikteki artışın da tesiri olacaktır.” Türkiye un endüstrisi olarak üretim teknolojisi ve eser kalitesi bakımdan memleketler arası pazarda üstün bir pozisyonda bulunduklarını söyleyen Haluk Tezcan, “Dünya un ihracatında dorukta olmamızla, bölümün gelişen teknolojiyi yakından takip etmesinin büyük ilgisi var.
Ülkelerin koyduğu tarife dışı manilere ve bu mahzurlar nedeniyle artan fiyata karşın, o ülkelerin halkı Türk ununu tercih ediyor. Bu kaliteden kaynaklanıyor. Bu nedenle bizler Yeşil Mutabakat kapsamında önümüzdeki dönemlerde, kaliteyi koruyup randımanı yükseltmeye ve karbon ayak izini sıfırlamaya yönelik çalışmalarımıza sürat kazandıracağız.
Bu dönüşümle birlikte katma bedelli eserlerimizin sayısı ve çeşitliliği de artacak” dedi. İkili mutabakatların ortaya çıkardığı vergisel dezavantajlardan ötürü birçok ülkeye de satış yapamadıklarının altını çizen Tezcan, “O vergi dezavantajlarımız ortadan kalksa inanın Türk un dalı, Avrupa Birliği olsun, Amerika olsun birçok ülkede açık orta liderliği alır. Biz zira lojistik olarak çok şanslıyız. 3 tarafımız denizlerle çevrili.
Gerek Akdeniz’den, gerek Karadeniz’den gerek Marmara’dan, Ege’den her yerden navlunları en güzel biçimde bulup, bütün dünyaya en uygun koşullarla gönderme fırsatımız var. Ve bu nedenle kıskanılan bir ülke pozisyonundayız. Pazarlarda hakimiyet sağlayan, girişimcilik ruhumuz da var. Bunu nasıl yaptığımız konusunda da, dünya ülkelerinde, ticaret mahkemelerine de bahis oluyoruz. Açılan bu kadar davaya karşın, hâli kadar kaybettiğimiz dava da olmadı.”
Birçok kesimin önünü açıyoruz
Un ihracatçılarının kalitesiyle Türk imajına da katı yaptığını savunan Tezcan, “Un deyip geçiyorsunuz lakin un olarak gittiğimiz ülkelerde bizi takip eden pek çok bölümümüz oluyor. Kalitemizle Türk malı imajını güçlendiriyoruz. Aslında biz oraya un olarak gidiyoruz lakin gerimizden makine kesimini götürüyoruz. Gerimizden demir çelik bölümü geliyor, inşaat kesimi geliyor. Aslında bir manada birçok bölüme oralarda, öncülük de yapıyoruz” diye konuştu.
Yerel halklar ve ustalar Türk ununu tercih edince…
Dünya ihracat pastasından ve gelişmiş ülkelerin yerleştiği pazarlardan hisse alabilmenin sıkıntı bir iş olduğunu vurgulayan Tezcan, “Bu zorluğa karşın o pazarları kazanmayı başardık. Biz o pazarlarda rekabetle, hatta köylere kadar gidip okullarda Türk ununun tanıtımını katkı koyarak ve Türk unundan neler yapılabildiğini anlatarak, bu yolda çok büyük bir gayret gösterdik. Bu nedenle mahallî halklar, üreticiler, ustalar bize sahip çıkıyorlar artık. Fiyat farkı da olsa Türk ununu tercih ediyorlar” dedi.
En uygununu, bol çeşitle yapabiliyoruz
Tezcan, “Dünyanın temel besin unsuru olan unu, en düzgün yapan ülkesiyiz. Buğdaya paha katan en uygun ülkesiyiz. Zira biz kendi ürettiğimizi yalnızca kendi ürettiğimiz hammadde ile yapmıyoruz. Unu, dünyanın 4 bir tarafından en uygununu, ya da en işimize gelen hammaddeyi bulup, onu işleyip dünya sofralarıyla buluşturuyoruz.
Kimi noodle tüketiyor, kimi makarna, kimi ekmek tüketiyor. Onların istemiş oldukları reçeteler doğrultusunda eser üretiyor olmanız gerekiyor. Biz un sanayicileri olarak sahiden bunu çok yeterli yapabiliyoruz. Talep edilen eserleri terzi inceliğinde üretip gönderiyoruz” dedi.
Yeni yol haritası yenilikçi olmalı
Tarım ve besinde, yenilikçi yaklaşımlara muhtaçlık duyulduğunu belirten Haluk Tezcan şöyle devam etti: “Bu kapsamda yeni kontratlı üretim modelimizin ülkemizde ve dünyada ziraî üretimde yeni bir yol haritası çizeceğine inanıyorum. Burada her geçen gün gelişerek büyüyen lisanslı depoların, yem dalının ve tarım finansmanındaki yeni aracılık kurumlarının da bu lokomotifi tamamlayacağı fikrindeyim.
Bundan sonraki süreçte de sanayicilerin ve üreticilerin iş birliklerinin artırılması bizleri memleketler arası arenada üst taşıyacaktır. Yeni kontratlı üretim modelimizle küçük üreticilerin cesaretlendirilip ekonomik olarak teşvik edilmesi gezegeni gözeten sürdürülebilir bir tarım modeli oluşturulmasında yolumuzu aydınlatacaktır.”
Üretim modellerini ‘su krizi’ merkezli değiştirmeliyiz
10 yıl üzere kısa bir müddette büyük bir su krizi beklediğine vurgu yapan Tezcan, “Özellikle endüstrinin içerisinde en yüksek hisseye sahip olan besin üreticileri olarak bu yaşadığımız periyodu güzel tahlil etmeli ve bu kapsamda bir an evvel üretim modellerimizi değiştirmeliyiz. Bizi bekleyen tehlikeler yalnızca bir üretim kısmını değil, birebir vakitte 8 milyar insanı ve besin tedarik zincirini de direkt etkiliyor olacak” dedi.
Kızıldeniz, daralma, finansmana erişim: Yeni riskler kapıda
TUSAF İdare Konseyi Lideri Haluk Tezcan, “Panama Kanalı’nda yaşanan aksaklık krizi daha da derinleşmekte. Kuraklık sebebiyle yavaşlayan gemi trafiği, sebebiyle öteki güzergahlar tercih edilmeye çalışılsa da yaşanan gelişmeler son yıllarda global deniz nakliyatına yönelik en önemli tehdit olduğu istikametinde. Farklı alternatif rotalar ya da ulaşım çeşitlerinin konuşulması kelam konusu olsa da mevcut alternatifler maliyeti artıracak ve sürecin uzamasına sebep olacaktır.
Burada küresel ölçekte yaşanan daralmalarda bile etkilenme lüksü olmayan besin endüstrisinin hali hazırda finansmana ulaşımda yaşanan sorunlar de eklendiğinde bizleri riskli bir devrin beklediğini söylemek mümkün” dedi. Tezcan, “Yaklaşık 42 milyon ton buğdayın taşındığı Kızıldeniz, tek başına global buğday ticaretinin beşte birine aracılık ediyor. Burada ülkemiz olarak piyasa şoklarından kaçınmak için Kızıldeniz’in açık tutulması ismine elimizden geleni yapmalıyız” diye konuştu.
Enflasyona karşı savaşta en büyük katkı un üreticisinden
Olumsuz gelişmeler ve risklerin yanında 2023 yılı Türkiye için düzgün geçtiğini gösteren farklı bir alana da dikkat çeken TUSAF Lideri Tezcan, “Son 10 yıldır düşüş eğilimde devam eden ve 6.4 milyon hektara kadar gerilemiş olan üretim alanımız 2023 yılında tekrar 7.3 milyon hektara yükseldi.
Gıda arz güvenliğinin dünyayı tehdit eden en büyük tehlikelerden biri olduğu bu günlerde ülkece sağlam stoklara sahip olmanın yanında Türkiye olarak uzun vakitten sonra Toprak Mahsulleri Ofisi vasıtasıyla makarnalık buğday ihraç etmiş olduk. Böylelikle bundan sonraki süreçlerde de stok konusunda telaş duymayacağımızın sinyallerini tüm dünyaya vermiş olduk.
Bu kapsamda üretimle bir arada randımanın arttırılmasının yanında kalitemizin de arttırılmasını başarabilirsek, tüm dünya da kendi buğdayımızla un ihracatımızı taçlandırabiliriz” dedi. Haluk Tezcan, “Una ve ekmeğe vatandaşlarımızın makul fiyatlarla ulaşması için dal olarak vermiş olduğumuz gayrette sonucunda piyasa istikrarını buldu. Lakin yaşadığımız süreç bizlere tarımda üretimimizi her ne değerine olursa olsun arttırmamız gerektiğini bir kere daha gösterdi” biçiminde konuştu.
Rusya ve Ukraynalı üreticiler paydaşlık arayışında
Rusya ve Ukrayna üzere buğday üreticisi ülkelerden ‘birlikte un üretimi’ için talep gelmeye başladığını kaydeden Tezcan, “Bu talep Türk un kesiminin, Türk ununun, Türk imajının dünyada hangi noktaya geldiğimizi gösteriyor” dedi. Çakmak ise, “Yurtdışında fabrika yatırımı için çalışma başlatan arkadaşlarımız da var. Bu cins teşebbüsler, ortamızdan milletlerarası markaların çıkacağının da habercisi” diye konuştu.
Her fabrikada laboratuvar kuruldu
Sektörün sağlıklı eser konusunda da süratli yol aldığına değinen Tezcan şu bilgileri verdi: “Türk un dalı olarak hayli sağlıklı eserler üretiyoruz. Şu anda fabrikalarımızın yüzde 90’ında laboratuvar var diyebilirim. Laboratuvarı olmayan, besin mühendisi olmayan, üretimde teknik takımı olmayan fabrikamız kalmadı. Ve fabrikanın kapısından başlayıp sofraya kadar her basamakta numuneler alıp inceliyoruz. Bu tarladan sofraya olacak biçimde geliştirilecek çok yakın vakitte.”
