Emre ERGÜL
Senaryo -1
İsrail-Hamas çatışması kara harekâtıyla hudutlu kalırsa… Petrol 93 $
13 Ekim’de 90 doları gören Brent petrol, hastane saldırısı sonrası 92 dolara dayandı. Brent petrol vadeli süreçleri yüzde 2.3 artışla varil başına 91.97 dolara yükselirken, West Texas Intermediate (WTI) ham vadeli süreçleri varil başına yüzde 2.6 artışla, 87.63 dolara yükseldi.
Herkesin aklında tıpkı soru: “Petrol 100 dolar olur mu?” İngiliz Guardian gazetesi de bu soruyu masaya yatırdı. Gazeteye konuşan global ekonomistlere nazaran, petrol için biri güzel, biri makûs, iki senaryo var. Gazetenin “ilk ve global iktisat için en iyisi” dediği senaryo, savaşın İsrail’in Gazze Şeridi’ne kara akınıyla sonlu kalmasını içeriyor.
Bu şartlar altında, petrol fiyatları mevcut varil başına 93 dolar düzeyinde istikrar kazanacak ve yakında düşmeye başlayacak. Gazete şu yorumu yaptı: “IMF, petrol fiyatlarındaki daima yüzde 10’luk artışın global ekonomik büyümeyi yüzde 0.15 puan azalttığını ve bir sonraki yıl enflasyona 0.4 puan eklediğini kestirim ediyor.
Dünya emtia piyasalarında bir varil ham petrolün maliyeti, şu anda Hamas saldırısı öncesine nazaran, yaklaşık yüzde 10 daha yüksek.” Petrol piyasası ile İsrail ilgisi şöyle özetlenebilir: 1973’teki Yom Kimpur Savaşı sonrası OPEC, İsrail’e petrol ambargosu uygulamış, ham petrol fiyatı 4 kat artmıştı. Hastane saldırısı sonrası İran, İsrail’e bir kere daha petrol ambargosu uygulanmasını talep etti. Lakin Reuters’ın haberine nazaran, OPEC’in an prestijiyle bu türlü bir fikri yok.
Senaryo -2
Çatışmaya Lübnan’daki Hizbullah katılırsa… Petrol 150 $
Guardian gazetesinin gündeme getirdiği ikinci senaryo ise “bölgesel çatışma”yı içeriyor. Yani, Lübnan’daki İran dayanaklı Hizbullah güçleri çatışmalara katılır ve daha sonra İran da savaşın içine çekilir…” Bu senaryoda da soru şu: “Bölgesel savaşta petrolün fiyatı 100 doları görür mü?” Uzmanlara nazaran, sayı 100’ü geçer, 150 dolara dayanır.
Ünlü niyet kuruluşu Resmi Para ve Finansal Kurumlar Forumu’ndan (OMFIF) Meghnad Desai, “Lübnan, Mısır ve Suriye’nin yanısıra öteki Arap devletleri de karışır. Bu şartlar altında petrol fiyatı varil başına 150 dolara yaklaşabilir” dedi.
Bu durumda oluşacak kelebek tesiri de şu: “ABD ve Avrupa’da enflasyon tekrar çift haneli sayılara çıkar. Global sakinlik tehdidi, merkez bankalarının faiz oranlarını düşürmesine ve niceliksel genişleme programlarını tekrar başlatmasına neden olur.” Araştırma şirketi Capital Economics’ten Nicholas Farr da petrol fiyatlarının yükselişinin doğalgaza tesirine dikkat çekti: “İran dayanaklı Hizbullah, İsrail’le Lübnan’dan karşılıklı füze ateşine girebilir.
Bu, çatışmada yeni bir cephe açılması demektir. İran’ın savaşa çekilmesi, güç arzını kesintiye uğratarak ve petrol fiyatlarını yükselterek büyük global riskler yaratacaktır. LNG (Sıvılaştırılmış doğalgaz) ihracatında kesinti olması durumunda doğalgaz fiyatları da etkilenebilir.”
Petrolün 150 dolara ulaşması için, piyasalara ham petrol akışının kesilmesi, muhtemelen dünya arzının yüzde 20’sinin günlük olarak aktığı Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasıyla kesilmesi gerekecek. İskandinav finansal hizmetler kümesi SEB’in Baş Emtia Analisti Bjarne Schieldrop şunları söyledi: “Korku, çatışmanın denetimden çıkması ve sonunda gerçek arz kaybına yol açması…”
