Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren son dönemin en geniş kapsamlı takas operasyonuna imza attı. Ankara’da gerçekleşen takas operasyonu kapsamında, ABD’den 2, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusya’dan birer uçak olmak üzere 7 uçak ile 26 kişi Türkiye’ye nakledildi. Takas sonrası Rusya 10, Almanya 13, ABD ise 3 kişiyi aldı.
Türkrus’ün haberine göre ABD Başkanı Joe Biden, Beyaz Saray’ın internet sitesinde yayınlanan açıklamasında, Rusya’da hüküm giymiş üç ABD vatandaşı ve bir yeşil kart sahibinin, mahkum değişimi sonucunda ABD’ye gönderileceğini söyledi.
Biden, eski denizci Paul Whelan, Wall Street Journal gazetecisi Evan Gershkovich, siyasetçi Vladimir Kara-Murza ve Radio Liberty için çalışan gazeteci Alsu Kurmaşeva’nın “eve döneceğini” doğruladı ve “Onların özgürlüklerini güvence altına alan anlaşma bir diplomasi başarısıydı. Toplamda Rusya’dan ülkelerinde siyasi tutuklu olan 5 Alman ve 7 Rus vatandaşının da aralarında bulunduğu 16 kişinin serbest bırakılmasını sağladık. Bu kadın ve erkeklerin bir kısmı yıllardır haksız yere tutuklu bulunuyor. Hepsi hayal edilemeyecek acılara ve belirsizliğe katlandılar. Bugün onların acıları sona eriyor” dedi.
Biden, zorlu ve karmaşık müzakereler boyunca ABD’nin yanında olduklarını söylediği müttefiklere teşekkür etti. Bunlar arasında Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Türkiye’yi sıraladı.
“Dünya çapında haksız yere gözaltına alınan veya rehin tutulan her Amerikalı ailesiyle yeniden bir araya gelene kadar çalışmayı bırakmayacağım” diye ekledi.
Daha sonra aradığı Erdoğan’la telefonda görüşen ABD Başkanı Joe Biden, rehine takasının sorunsuz biçimde gerçekleşmesi nedeniyle teşekkür etti.
MİT’ten yapılan açıklamada, “Son dönemin en geniş kapsamlı olan bu takas operasyonunda teşkilatımız büyük bir arabuluculuk rolü üstlenmiştir” denildi.
MİT, görüşmeye Rusya, Belarus, ABD, Almanya, Polonya, Slovenya ve Norveç’ten temsilcilerin katıldığını bildirdi.
Operasyon kapsamında 2’si çocuk dahil 10 kişi Rusya’ya nakledildi. Çocukların, Slovenya’da Rus casusu olarak mahkum olan Artem ve Anna Dultsev’in çocukları olduğu sanılıyor. 13 kişi Almanya’ya, 3 kişi ise ABD’ye teslim edildi.
Mahkumlar yedi uçakla Türkiye’ye nakledildi: Bunlardan ikisi ABD’den gelirken, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusya’dan birer uçak geldi.
Başarıyla tamamlanan operasyonun ardından Kommersant gazetesi, karşılıklı iade edilenlerin tam listesini yayınladı:
Rusya’ya kim dönüyor?
Vadim Krasikov (Vadim Sokolov olarak da biliniyor, 1965’te doğdu. Basında çıkan haberlere göre kendisi eski bir FSB özel kuvvetler subayı. 2019 yılında, Almanya’da siyasi sığınma talebinde bulunan, Çeçenya’daki eski saha komutanı Gürcü vatandaşı Zelimkhan Khangoshvili’yi öldürmek suçundan Berlin’de gözaltına alınmıştı. Aralık 2021’de Berlin Yüksek Bölge Mahkemesi Vadim Krasikov’u cinayetten ömür boyu hapis cezasına çarptırdı.
Şubat 2024’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Amerikalı gazeteci Tucker Carlson ile yaptığı röportajda, Rus yetkililerin Vadim Krasikov’un dönüşüyle son derece ilgilendiğini açıkça ortaya koymuş ve şçyle demişti: “Vatansever bir kişi Avrupa başkentlerinden birinde bir haydutu ortadan kaldırdı. Kafkasya’daki olaylar sırasında onun ne yaptığını biliyor musunuz? Söylemek istemiyorum ama yine de söyleyeyim: Esir alınan askerlerimizi yola yatırdı, sonra da arabasını başlarının üzerinden geçirdi. Bu nasıl bir insan ve bu bir insan mı?”
Anna ve Artem Dultsev
Roman Seleznev
Vladislav Klyuşin
Vadim Konoshchenok
Mikhail Mikushin
Pavel Rubtsov,
Rusya’dan kim serbest bırakıldı?
Evan Gershkovich
Paul Whelan
Alsu Kurmaşeva
Vladimir Kara-Murza
Patrick Shebel
Demuri (Dieter) Voronin
Alman Moizhes
Kevin Leake
Oleg Orlov
Ilya Yaşin
Vadim Ostanin
Andrey Pivovarov
Liliya Çanysheva
Aleksandra Skochilenko
Ksenia Fadeeva
İade edilenler hakkında bilgiler:
Rusya’ya iade edilenler:
1. Vadim Krasikov (Vadim Sokolov) – 1965 doğumlu. Eski FSB özel kuvvetler subayı. 2019’da Berlin’de Çeçen saha komutanı Zelimkhan Khangoshvili’yi öldürmekten tutuklandı ve Aralık 2021’de ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
2. Anna ve Artem Dulcev – 2022’de Slovenya’da casusluk suçlamasıyla tutuklandılar. Çift, 31 Temmuz 2024’te Ljubljana bölge mahkemesi tarafından bir yıl yedi ay hapis cezasına çarptırıldı.
3. Roman Seleznev – 1984 doğumlu. 2014’te Maldivler’de tutuklandı ve 1,2 milyar dolarlık siber dolandırıcılıktan suçlu bulunarak 27 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
4. Vladislav Klyushin – 1981 doğumlu. IT şirketi M13’ün kurucusu ve CEO’su. 2021’de İsviçre’de tutuklandı ve ABD’ye iade edildi. 2023’te Boston’da borsa dolandırıcılığından suçlu bulunarak dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı.
5. Vadim Konoshchenok – 1975 doğumlu. Estonya’da Amerikan mühimmatları ve elektronik bileşenlerle yakalandı ve ABD’ye iade edildi. 30 yıl hapis cezasıyla karşı karşıya kaldı.
6. Mikhail Mikushin – 1978 doğumlu. Norveç’te Rus istihbaratına çalıştığı suçlamasıyla tutuklandı.
7. Pavel Rubtsov (Pablo Gonzalez Yague) – 1982 doğumlu. İspanyol vatandaşı ve gazeteci. Polonya’da Rusya adına casusluk yapmak suçlamasıyla tutuklandı.
ABD’ye iade edilenler:
1. Evan Gershkovich – 1991 doğumlu. Wall Street Journal muhabiri. 2023’te Rusya’da casusluk suçlamasıyla tutuklandı ve 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
2. Paul Whelan – 1970 doğumlu. ABD, Kanada, İngiltere ve İrlanda vatandaşı. 2018’de Moskova’da tutuklandı ve 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
3. Alsu Kurmaşeva – 1976 doğumlu. ABD ve Rusya vatandaşı. 2023’te Rusya’da tutuklandı ve 6,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
4. Vladimir Kara-Murza – 1981 doğumlu. Rusya ve İngiltere vatandaşı. 2023’te 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
5. Patrick Schebel – 1986 doğumlu. Alman vatandaşı. 2024’te St. Petersburg’da uyuşturucu kaçakçılığı suçlamasıyla tutuklandı.
6. Demuri (Dieter) Voronin – 1979 doğumlu. Almanya ve Rusya vatandaşı. 2015’te Suriye’deki Rus askeri faaliyetleri hakkında bilgi topladığı için tutuklandı ve 13 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
7. Herman Moises – 1985 doğumlu. Almanya ve Rusya vatandaşı. 2024’te devlete ihanetten tutuklandı.
8. Kevin Leak – 2005 doğumlu. Almanya ve Rusya vatandaşı. 2023’te Soçi’de Rus askeri bilgilerini Almanya’ya kaçırmaya çalışırken tutuklandı ve dört yıl hapis cezasına çarptırıldı.
9. Oleg Orlov – 1953 doğumlu. Rus insan hakları savunucusu. 2024’te Rus ordusunu itibarsızlaştırma suçlamasıyla tutuklandı ve iki buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.
10. Ilya Yaşin – 1983 doğumlu. Rus politikacı. 2022’de tutuklandı ve sekiz buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.
11. Vadim Ostanin – 1976 doğumlu. Alexei Navalny’nin Barnaul’daki eski koordinatörü. 2022’de tutuklandı ve dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı.
12. Andrey Pivovarov – 1981 doğumlu. Açık Rusya adlı muhalif grubun eski yöneticisi. 2021’de tutuklandı ve dört yıl hapis cezasına çarptırıldı.
13. Lilia Chanysheva – 1982 doğumlu. Aleksey Navalnıy’nin Ufa’daki eski koordinatörü. 2021’de tutuklandı ve dokuz buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.
14. Aleksandra Skoçilenko – 1990 doğumlu. Muhalif aktivist. 2022’de tutuklandı ve yedi yıl hapis cezasına çarptırıldı.
15. Ksenia Fadeyeva – 1992 doğumlu. Tomsk’taki Navalny ofisinin eski başkanı. 2021’de tutuklandı ve dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Belarus’tan serbest bırakılan:
1. Rico Krieger – 1993 doğumlu. Alman vatandaşı. 2023’te Belarus’ta paralı askerlik ve terörizm suçlamasıyla tutuklandı ve idam cezasına çarptırıldı.
Rus basınına göre Rusya ve ABD, tarihindeki en büyük mahkum takasını gerçekleştirdi. Takas kapsamında, Rusya 16 kişiyi ABD’ye teslim etti (bu grup içinde ABD vatandaşları, çifte vatandaşlar ve Ruslar bulunuyor), ABD ise 8 Rus vatandaşını Rusya’ya teslim etti. Ayrıca Almanya ve Belarus gibi diğer ülkeler de bu takasa katıldı. Almanya, Rusya’ya Vadim Krasikov’u teslim ederken, Belarus da daha önce terörizm ve paralı askerlik suçlamalarıyla idam cezasına çarptırılan Alman vatandaşı Riko Krieger’i Almanya’ya iade etti.
Bu takas, Soğuk Savaş dönemi boyunca gerçekleşen büyük ölçekli casus takaslarıyla karşılaştırıldığında bile “en büyük takaslardam biri” olarak değerlendiriliyor. En büyük casus takası, 1985 yılında 27 kişinin değişimi ile gerçekleşmişti. Soğuk Savaş sonrası en büyük takas ise 2010 yılında gerçekleştmiş ve 10 Rus ajanı ile Batı istihbarat servisleri için çalıştığı iddia edilen 4 Rus serbest bırakılmıştı.
