Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) eylül ayına ait Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) aylık bazda yüzde 4,75, yıllık yüzde 61,53 arttığını açıklamasının akabinde TCMB’nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, Türk lirasındaki paha kaybı, fiyat artışı ve vergi düzenlemeleri kaynaklı gecikmeli tesirler zayıflarken aylık fiyat artışları hizmetler ile alkol-tütün dışında kalan kümelerde yavaşladı.
Hizmette artış
Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle incelendiğinde, fiyat artışları işlenmiş besin ve temel mallarda bir evvelki aya kıyasla bariz formda yavaşlarken hizmette yüksek seyretmeye devam etti.
Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde, bu devirde hizmet, alkol-tütün-altın, besin ve temel mal kümelerinin katkıları sırasıyla 2,09, 0,51; 0,32 ve 0,21 puan artarken ,enerji kümesinin katkısı 0,54 puan düştü.
Ulaştırmada yüzde 15’lik artış
Hizmet fiyatları eylül ayında yüzde 7,88 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 6,89 puan artışla yüzde 86,46 düzeyine ulaştı. En besbelli aylık artış bir evvelki aya misal halde yüzde 15,23 ile ulaştırma hizmetlerinde gerçekleşti.
Bu gelişmede, akaryakıt fiyatlarındaki yükselişin yansımaları ulaştırma hizmetlerinde tesirli olmaya devam ederken, okulların açılmasına bağlı olarak servis fiyatlarında yüzde 65,44, demir yolu ile kentler ortası yolcu nakliyeciliği fiyatlarındaki yüzde 17,73 artış kaydedildi.
Kira alt kümesinde, son dört aydır gözlenen artış eğilimi güçlenerek aylık artış yüzde 9,52 olurken, yıllık enflasyon yüzde 95,03’e yükseldi.
Diğer hizmetler alt kümesinde fiyatlar yüzde 8,46 yükselirken, okul ve üniversitelerin açılmasına bağlı dönemsel tesirler sonucunda eğitim hizmetleri yüzde 30,27 artışla öne çıktı ve üniversite eğitim fiyatlarında bu periyotta yüzde 127,72 ile yüksek artışlar izlendi.
Lokantalarda yüksek seyir sürüyor
Lokanta-otel fiyatlarında yüzde 4,15 olan aylık yükseliş, temelde besin fiyatlarındaki yavaşlamanın tesiriyle yemek hizmetlerine bağlı olarak bir evvelki aya kıyasla güç kaybetse de yüksek seyrini korudu.
Temel mal kümesi yıllık enflasyonu 1,26 puan yükselerek yüzde 53,23 olarak gerçekleşirken, fiyat artışları alt kümeler genelinde yavaşladı. Yıllık enflasyon sağlam mal (altın hariç) ile giysi ve ayakkabı alt kümelerinde yükselirken, öteki temel mallarda bir ölçü geriledi.
Otomobil fiyatları yatay
Dayanıklı mallarda fiyatlar yüzde 2,58 artarken, araba fiyatları yüzde 0,23 ile yataya yakın seyretti. Beyaz eşya yüzde 7,48 ve mobilya yüzde 6,42 ile fiyat artışlarındaki gücünü korudu.
Diğer temel mallar alt kümesinde fiyatlar yüzde 2,66 ile daha ölçülü yükselirken, ferdî bakım eserleri, konutun bakım ve tamiri için materyaller ve mesken ile ilgili paklık gereçleri öne çıkan kalemler oldu. Giysi ve ayakkabı alt kümesinde fiyatların yüzde 2,51 artış kaydetmesiyle yıllık enflasyon yüzde 31,36 oldu.
Gıda ve içeceklerde yüzde 3.3 artış
Enerji fiyatları eylül ayında yüzde 3,83 artarken, küme yıllık enflasyonu 3,78 puan azalarak 10,25 düzeyinde gerçekleşti. Küme aylık fiyat artışında, ham petrol başta olmak üzere milletlerarası güç fiyatlarındaki yükseliş belirleyici oldu. Bu görünüm altında, katı yakıtlar, tüp gaz ve akaryakıt kalemleri sırasıyla aylık bazda yüzde 6,11, 5,93 ve 4,62 artış kaydetti. Şebeke suyu fiyatları eylül ayında yüzde 4,42 olan yüksek artışını sürdürdü.
Gıda ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları eylül ayında yüzde 3,32 artarken, yıllık enflasyon 2,28 puan yükselerek yüzde 75,14 oldu.
Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 2,53 puan artışla 96,17’ye, işlenmiş besinde 2,15 puan artarak yüzde 59,95’e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış datalar, taze meyve zerzevat fiyatlarının zerzevat fiyatları öncülüğünde yavaşladığına işaret etti.
Bu periyotta, taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde genele yayılan fiyat artışları görüldü.
Yumurta, şeker, kuruyemiş, çiğ süt fiyat artışının sarkan tesirlerine istinaden süt ile süt eserleri, katı-sıvı yağlar ve kırmızı et fiyat artışları ile dikkati çekti. Başka taraftan ekmek ve tahıllar kalemindeki fiyat artışları son iki aya kıyasla yavaşladı.
İçki ve sigarada büyük artış
Alkollü içecekler ve tütün eserleri kümesinde fiyatlar yüzde 10,03 yükselirken, yıllık enflasyon 15,18 puan artışla yüzde 67,16 olarak gerçekleşti. Bu gelişmede, yüzde 11,08 olan tütün eserlerindeki üretici firma kaynaklı fiyat artışları belirleyici oldu.
Yurt içi üretici fiyatları eylül ayında yüzde 3,40 artarken, yıllık enflasyon 1,97 puan azalışla yüzde 47,44 oldu.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, aylık bazda en besbelli artış global güç emtia fiyatlarındaki yükseliş kaynaklı olarak yüzde 6,12 ile yurt içi güç fiyatlarında kaydedildi.
Diğer taraftan, orta mallarında aylık fiyat artışı yüzde 1,92 ile değerli ölçüde yavaşladı. Aylık fiyat gelişmeleri kesimler bazında incelendiğinde ise tütün eserleri, suyun arıtılması ve dağıtılması, ham petrol ve doğal gaz, başka madencilik-taş ocakçılığı, öbür mamul eşyalar, rafine edilmiş petrol eserleri, elektrik-gaz imalatı, kömür ve ağaç eserleri kesimleri fiyat artışlarıyla öne çıktı.
