Enflasyon sayılarında doğal gazda uygulanan ‘sıfır fiyat yöntemi’ tesiri yaşanıyor. Konut doğal gaz abonelerinin 24 Nisan 2023’ten 31 Mayıs 2023’e kadarki fatura kullanım bedellerinin devlet tarafından karşılanmasına yönelik karar sonrası enflasyon sayılarında yıllık düşüş yaşandı.
TÜİK geçen hafta yaptığı açıklamada, hanelere bir ay boyunca fiyatsız doğalgaz verilmesinin akabinde, mayıs ayı TÜFE hesaplamaları kapsamında doğalgaz için “sıfır fiyat” tekniği uygulanacağını açıkladı. Bu durum enflasyonun düşmesine neden olurken, memur ve emekli maaşlarına ise olumsuz yansıyacak.
Beklenti yüzde 1,95 artış yönündeydi
Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), mayısta aylık bazda yüzde 0,04, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 0,65 artış gösterdi.
Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 39,59 ile son 17 ayın, yurt içi üretici fiyatlarında da yüzde 40,76 ile son 24 ayın en düşük düzeyine geriledi. Mayısta 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 63,72, yurt içi üretici fiyatları yüzde 95,8 arttı. TÜFE, mayısta geçen yılın aralık ayına nazaran yüzde 15,26, Yİ-ÜFE ise yüzde 7,81 yükseldi. Ekonomistler TÜİK’in kararı öncesinde mayıs enflasyonun aylık yüzde 1,95 oranında artmasını bekliyordu.
Mayıs ayı enflasyon verisinin düşük çıkması, temmuzda milyonlarca memur ve emekli maaşlarına yapılacak artırımı da olumsuz etkileyecek. TÜİK datalarına nazaran, enflasyon bu yılın birinci 5 ayında yüzde 15,26 olarak gerçekleşti. Mayıs verisiyle haziranda enflasyon hiç artmasa bile Bağ-Kur ve personel emeklilerinin maaşı yüzde 15,26 artacak. Memur ve memur emeklileri de 2023 yılı için toplu iş kontratına nazaran birinci 6 ay için yüzde 8, ikinci altı ay için yüzde 6 artırım ve enflasyon farkını alacak.
Böylece memur ve memur emeklisi için son ay hesaba katılmazsa alacakları artırım yüzde 7,26 enflasyon farkı ortaya çıkacak. Böylelikle TÜİK’in atağı sonrası emekliler yüzde 1,95 daha az maaş artışı alacak
Zam şampiyonu patates
Ana harcama kümeleri prestijiyle mayısta aylık bazda artışın en yüksek olduğu kümeler yüzde 9,85 ile giysi ve ayakkabı, yüzde 7,10 ile lokantalar ve oteller, yüzde 5,14 ile eğitim kümesinde oldu Mayıs 2022’ye nazaran artışın düşük olduğu ana kümeler sırasıyla yüzde 19,49 ile giysi ve ayakkabı, yüzde 20,73 ile konut, yüzde 23,68 ile ulaştırma olarak belirlendi.
Tüketici fiyatları bazında mayısta en fazla fiyat artışı yüzde 37,1 ile “patates ve birtakım yumru bitkiler”, en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 100 ile kelam konusu ayda “sıfır fiyat yöntemi” uygulanan “şehir gazı ve doğal gaz”da gerçekleşti.
Patates ve birtakım yumru bitkilerin fiyatlarındaki artışı yüzde 18,87 ile çocuk giysisi, yüzde 15,51 ile erkek giysisi ve yüzde 10,56 ile bayan giysisindeki artışlar izledi. Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 100 ile kent gazı ve doğal gazda gerçekleşti.
Dana eti yüzde 102 pirinç yüzde 91, arttı
Tüketici fiyat enflasyonu yıllık incelendiğinde en fazla artışın besin eserlerinde olduğu görüldü.
TÜİK bilgilerinden yapılan belirlemelere nazaran, Mayıs 2022-Mayıs 2023 devrinde dana eti yüzde 102,1, kuzu eti yüzde 99,8, pirinç yüzde 92,2, peynir yüzde 66,1, taze süt yüzde 65,7, tereyağı yüzde 64,1, yumurta yüzde 62,7, makarna yüzde 59,8, şekerleme yüzde 52,3, kahve ve çay yüzde 52,3, patates yüzde 61,1, kuru zerzevat yüzde 45,3, ekmek ve tahıllar yüzde 47,9 artış gösterdi. Besin dışında tüketici enflasyonunun en fazla artış kirada görüldü.
Söz konusu periyotta kirada yüzde 71,4, lokanta ve oteller yüzde 68,9, sıhhat yüzde 67,2, mobilya yüzde 48,3, cümbüş yüzde 42, haberleşme yüzde 36 artış görüldü Datalar yıllık incelendiğinde, kent gazında geçen yıl mayısta 1021,66 olan endeksin, bu yıl mayısta yüzde 0,03 olduğu ve doğalgazdaki sıfırlamanın datalara de yansıdığı belirtildi.
“Enflasyon fakat üretim ve ihracatla düşürülür”
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya, yeni kabineye muvaffakiyetler diledi. Kaya, “Türk iktisadına gerek istihdam yaratma gerekse ekonomik açıdan en fazla katkı sağlayan bölümler ortasında yer alan hazır giysi ve konfeksiyon bölümünün en kapsayıcı sivil toplum kuruluşu olarak, enflasyonla çaba ve toplumsal refahı artırma maksatlarını büyük bir memnuniyetle karşılıyoruz. Üretimimizi ve ihracatımızı artırarak ulaşabileceğimiz bu maksat için Türk hazır giysi dalı olarak durmaksızın çalışmaya ve kamu ile güçlü bir iş birliği içinde olmaya devam edeceğiz” dedi.
Çekirdek enflasyondaki kötüleşmeye dikkat!
İş Yatırım Araştırma Müdürlüğü Ekonomisti Dağlar Özkan, çekirdek göstergelerin manşet enflasyondaki düşüşü desteklemediğini söyledi. Özkan, “Kamunun doğalgaz faturalarını üstlenmesiyle mayıs ayı tüketici enflasyonu aylık yüzde sıfır geldi. Aylık enflasyondaki dramatik düşüş kamunun Mayıs ayı doğalgaz faturalarını büsbütün karşılamasından, böylelikle tüketicilerin rastgele bir fiyat ödememesinden kaynaklanıyor” dedi.
Buna karşılık çekirdek enflasyon göstergelerinin incelenmesi gerektiğini belirten Özkan, “Maalesef manşet enflasyondaki güzelleşmenin bilakis çekirdek enflasyon cephesinde bariz bir kötüleşme görüyoruz. Mevsimsellikten arındırılmış çekirdek serilerdeki genel eğilim aylık yüzde 3,0 bandında bir katılaşmaya işaret ediyor” diye konuştu.
