İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsünden bilim insanlarının yaz devri ölçümlerinin birinci bulgularına nazaran, Marmara Denizi’nde sıcaklık artarken oksijen düzeyi azalıyor.
Enstitüden bilim insanları, Alemdar 2 gemisi ile Marmara Denizi’nde oksijen, sıcaklık, mevsim tesirleri ve denizin şimdiki durumunu inceledikleri yaz seferini tamamladı. Sefer kapsamında denizin 100’e yakın noktasından örnekler alınarak tahliller yapıldı.
Elde edilen birinci bulguları paylaşan İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Cem Gazioğlu, fizikî, kimyasal ve biyolojik örneklemeler için kimi özel bölgeler seçtiklerini belirterek, “Buralardan daha fazla bilgi sağlamak için özel şamandıra sistemleri de kurmayı düşünüyoruz. Böylelikle daima bu noktalardan örnek alarak ofis ortamında değerlendirebileceğiz.” dedi.
“Oksijen ölçüsü gitgide düşüyor”
Yaptıkları örneklemelerin Marmara Denizi’nin temmuz ayına ilişkin bedelleriyle ilgili son derece değerli bilgiler sağladığını anlatan Gazioğlu, “Üst katmandaki prosesleri anlamamızı sağlayacak uygulamalar gerçekleştirdik. Marmara Denizi oksijen ezası olan bir deniz, üst katmanlarında oksijen tüketimi yüksek ve oksijen ölçüsü gitgide düşüyor. Dilek etmediğimiz düzeylere kadar indiğini gördük. Alt katmandaki Akdeniz suyunu temsil eden suda da oksijen bedellerinde istemediğimiz ancak beklediğimiz sonuçlar var.” sözlerini kullandı.
Denizin üst katmanında biyolojik faaliyetlerin yüksek olduğunu aktaran Gazioğlu, şöyle devam etti:
“Beklentimiz, bunun oksijeni yükseltmesi istikametindeydi fakat ortamda bulunan kimyasallar bu canlılığı çok besleyemiyor. Bu kendi içinde uygun bir şey olabilir ya da biyolojik olarak birtakım organizmaların oradaki kimyasalları çok tükettiği sonucu da çıkabilir. Gördüğümüz oksijeni birinci katmanda tüketen bir proses var. Bu tüketim birinci kısımdan tabanlara hakikat giderek Akdeniz suyuna yaklaştıkça çok kritik düzeylere kadar iniyor. Bu beklediğimiz ve dilek ettiğimiz bir şey değildi. Aşağıdaki düşük düzeydeki oksijen ise beklediğimiz ancak istek etmediğimiz bir şeydi.”
Gazioğlu, bu yıl hava sıcaklığındaki artışın geç ancak şiddetli başladığına ve Marmara Denizi’nin Karadeniz üzere soğumadığına dikkati çekerek, “İlk 25 metrelik katmanda bunu görebiliyoruz, yani Marmara Denizi’nin çok soğuyamadığını sıcak kaldığını görüyoruz. Artan sıcaklığın sonraki seneye de bir transferi kelam konusu. Bunu besleyen Karadeniz, ısı transferini buraya aktarıyor. Oksijen problemi vardı, ısınma da kasvet haline geldi. Yüzeyde 24-25 dereceleri ölçtük, beklentimiz 22-23 dereceydi. Sıcaklık ağustos ayının sonuna hakikat artış trendini sonlandırdı.” diye konuştu.
Marmara’da alınan önlemlerin bir anda karşılık vermesinin çok kolay olmayacağı görüşünü paylaşan Gazioğlu, önlemlerin artırılarak devam etmesi gerektiğini vurguladı.
İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fuat Dursun da ölçüm yaptıkları istasyonlarda benzeri bilgiler elde ettiklerini lisana getirdi.
Dursun, “Özellikle 28 metre civarında oksijenin en az düzeyde, litrede 1 ila 1,5 miligram olduğunu gördük. Bu birinci bilgilerle tek başına değerlendirebileceğimiz bir şey değil. Aldığımız klorofil, besin ağı ve fitoplanktonla bu oksijen düzeyine hangi faktörler neden olabiliyor, bunun karşılığını tahliller sonrası vermemiz mümkün. Bizim denizlerde en düşük oksijen düzeyi olarak litrede 5 miligram bir düzeyimiz var, bizim ölçtüğümüz kıymetler ise litrede 1,5 miligram. Bunları karşılaştıracak olursak bir riskin varlığından kelam etmemiz mümkün.” değerlendirmesinde bulundu.
Oksijenin deniz canlıları için ömür kaynağı olduğuna işaret eden Dursun, şunları kaydetti:
“Denizlerdeki oksijenin temel üreticileri fitoplankton dediğimiz mikroskobik canlılar. Seferimizde bunların üzerine araştırmalar yapıyor, oldukları azamî derinliklerde örneklemeler yapıp bunların hangi cinsler olduğunu belirlemeye çalışıyoruz. Oksijen düşüklüğü fitoplanktonla beslenen canlılar, öbür balıklar ve memelilere kadar bir zincir oluşturduğu için tüm ekolojik düzeyde olumsuz sonuçları olacaktır.”
Aşırı sıcaklık canlı cinslerinin çoğalmasını da etkiliyor
İstilacı yabancı tiplere de değinen Dursun, bilhassa iklim değişikliğinin tesiri ve global ısınma ile daha evvel karşılaşmamış oldukları tiplerin Türkiye denizlerine giriş yaptıklarını aktardı.
Dursun, bu tiplerin değişen iklim şartlarına adaptasyonla denizlerde daha fazla kalabildiklerinin altını çizerek şunları tabir etti:
“Bu, ekosistemin bütününün değişimine sebep olabiliyor. Kimi yabancı tipler gemilerin balast sularıyla ülkemize girebiliyor ve global iklim değişikliğinin tesiriyle yaşanan ısınma ile geldikleri bölgedeki şartlara ulaştıkları vakit burası da onlar için ömür ortamı oluyor.
Normalde bir tıbbın çok çoğalması 1 hafta 10 gün sürecekken bu, sıcaklık şartlarının değişmesiyle birlikte 20-25 günü bulabiliyor. Bu da ekosistemin değişmesi açısından bir potansiyel yaratıyor. Deniz süratli bir halde ısınmaya başladı. Bu, ekosistemi çok kısa müddette değiştirebilecek bir olgu. Bu mevsimler ortasında daha evvelce olmayan keskin farklar, tiplerin değişimleri açısından ekosistemin üzerindeki baskıyı artırıyor.”
