İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), eylülde 49,6 olarak gerçekleşti. İSO Türkiye İmalat PMI anketinin eylül ayı sonuçları açıklandı. Eşik paha olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların kesimde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, Ağustos 2023’te 49,0 olan manşet PMI, eylülde 49,6’ya yükseldi ve imalat kesiminin performansında ölçülü seviyede bir yavaşlamaya işaret etti. Kelam konusu bilgi, faaliyet şartlarında yatay seyre yaklaşıldığını gösterdi.
İmalat kesiminin performansının üçüncü çeyrek boyunca zayıflama kaydettiği görüldü. Üretim üst üste 3 ay yavaşlamakla birlikte bu yavaşlama ölçülü seviyede ve bir evvelki anket devrine nazaran düşük oranda kaydedildi. Üretimin ivme kaybettiği firmalar bu durumu ekseriyetle zayıf piyasa şartlarına ve yeni siparişlerdeki azalmaya bağladı. Öte yandan, birtakım firmalar ay içerisinde talebin dirençli kaldığını belirtti. Hem toplam yeni siparişler hem de yeni ihracat siparişleri eylül ayında azalmaya devam etti lakin düşüşler ağustos ayına nazaran daha düşük bir süratte gerçekleşti. Anket iştirakçilerinden gelen değerlendirmelerin ortak noktası, fiyat baskılarının müşteri talebini sonlandırması oldu.
Girdi maliyetleri üçüncü çeyrek sonunda keskin artışını sürdürdü
Liradaki kıymet kayıplarına bağlı olarak girdi maliyetleri üçüncü çeyrek sonunda keskin artışını sürdürdü. Lakin enflasyon oranı ağustos ayına nazaran hayli yavaşladı ve mayıstan bu yana en zayıf düzeyde gerçekleşti. Buna bağlı olarak, en son eser fiyatları enflasyonu da bir evvelki anket devrine kıyasla bariz bir halde azaldı. Son datalar, istihdamda çok hudutlu bir artış olduğuna işaret etti ve böylelikle mevcut artış eğilimi beşinci aya ulaştı.
Bazı firmalar ek işçi muhtaçlığı olduğunu belirtirken, öbürleri yeni siparişlerdeki yavaşlamaya bağlı olarak istihdam seviyelerini azalttı. Firmalar, yeni siparişlerdeki zayıflık nedeniyle satın alma faaliyetlerini ve girdi stoklarını azaltmaya devam etti fakat kelam konusu düşüşler ağustos ayına nazaran daha ölçülü seviyede kaydedildi. İmalatçılar 2023’ün genelinde olduğu üzere eylül ayında da girdi satın alımlarında teslimat gecikmeleriyle karşı karşıya kaldı. Anket iştirakçilerine nazaran, tedarikçilerin performansındaki bozulma, yüksek nakliye maliyetleri ve mal ithalatındaki zorluklardan kaynaklandı.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI eylül ayı raporuna nazaran, takip edilen 10 bölümden sadece besin eserlerinde üretim artışı görüldü. Bu dalın de üretim hacmi üst üste iki ay genişlerken büyüme suratı ağustos ayına nazaran değişim göstermedi. Üretimdeki en sert yavaşlama, geçen yılın kasım ayından bu yana en yüksek oranlı düşüşün kaydedildiği dokuma dalında yaşandı. Üretimdeki ivme kayıplarında belirleyici etken, firmaların yeni sipariş alma konusunda yaşadığı zorluklar oldu. Besin eserleri, üretimde olduğu üzere yeni siparişlerde de en yeterli performansı gösteren bölüm olurken, ana metaller dalının siparişleri üç aylık yavaşlamanın akabinde yine büyümeye geçti. En besbelli yavaşlama dokuma eserlerinde kaydedildi. İhracatta ise yalnızca kimyasal, plastik ve kauçuk eserleri ile besin eserleri bölümleri artış sağladı.
Eylül ayında girdi maliyetleri enflasyonu bölümler genelinde keskin bir yavaşlama sergiledi. En düşük oranlı artış ana metallerde gerçekleşirken en yüksek enflasyon metalik olmayan mineral eserlerde kaydedildi. Buna bağlı olarak, sonuncu eser fiyatlarındaki artış da 10 bölümün tamamında sürat kesti.
Talepteki iyileşmelerin firmalara bir ölçü fiyatlama gücü sağladığı besin eserleri, satış fiyatlarındaki en süratli artışın yaşandığı dal oldu. Öbür taraftan, yeni sipariş temininde yaşanan zorluklar nedeniyle dokumacılık imalatçıları son eser fiyatlarını eylülde sonlu ölçüde artırabildi.
İstihdamını artıran sektörler
10 bölüm içerisinde istihdamını artıran dal sayısı 3’e gerileyerek Kovid-19 salgınının 2020 başlarındaki birinci dalgasından bu yana en düşük seviyede gerçekleşti. İstihdamını artıran bölümler besin eserleri, ağaç ve kağıt eserleri ile kara ve deniz taşıtları oldu. Ağaç ve kağıt eserleri son 4 ayda birinci defa çalışan sayısını artırdı. İstihdam düzeyinde en keskin düşüş ise giysi ve deri eserlerinde kaydedildi. Yeni siparişlerdeki zayıf görünüm nedeniyle eylül ayında satın alma faaliyetleri yalnızca besin eserleri ve ana metallerde artış gösterdi. Girdi alımları 8 dalda düşüş kaydederken en bariz azalma dokumacılık eserlerinde gerçekleşti. Açıklamada görüşlerine yer verilen S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları kaydetti: “Eylül ayında Türk imalat bölümünde bozulmanın hafiflediği istikametinde işaretler gözlenirken kimi firmalar ay içerisinde talebin olumlu seyrettiğini bildirdi. Genel olarak şiddetli faaliyet şartları devam etse de son datalar yılın kalanında tekrar büyümeye geçilebileceğine dair bir ölçü umut verdi. Eylül ayında firmalar açısından destekleyici bir gelişme de kurdaki izafî istikrarla birlikte enflasyonist baskıların bariz bir biçimde azalması oldu.”
