Fas’ın Marakeş kentinde düzenlenen IMF-Dünya Bankası yıllık toplantıları sona erdi. Toplantılarda Milletlerarası Para ve Finans Komitesi (IMFC) üyeleri, Rusya-Ukrayna savaşı ve İsrail-Filistin çatışmasına yönelik kullanılacak lisan konusundaki uyuşmazlıklar nedeniyle ortak bir bildiri üzerinde uzlaşamadı.
Toplantılar sonunda, IMFC’ye başkanlık eden İspanya İktisat ve Dijitalleşme Bakanı Nadia Calvino tarafından yayınlanan bildiride, IMF’de kota ıslahatına ait bir tahlilin 15 Aralık’a kadar bulunması taahhüt edildi.
IMF’nin mevcut kaynak kapsamını koruyacak yeni kota katkıları yapılması davetinde bulunulan bildiride, “Fon’un mevcut kaynak kapsamını kota artışı yürürlüğe girene kadar korumak gayesiyle İdare Şurası’nı, geçiş düzenlemeleri önermeye çağırıyoruz.” denildi.
Afrika ülkeleri için temsilci
IMFC üyeleri, Afrika ülkelerini temsil edecek bir IMF İcra Heyeti üyesi daha atamayı kabul ederek, IMF İcra Şurası’na “Haziran 2025’e kadar fonun hissedarlık formülünde değişiklik seçenekleri önermesi” davetinde da bulundu.
Kredi kaynağı artırılacak
IMF’ye üye ülkeler toplantılarda, yıl sonuna kadar fonun kredi kaynaklarında ‘anlamlı bir artış’ yapılması konusunda mutabakata varırken, Çin ve Brezilya üzere öteki gelişmekte olan büyük ülkelere daha fazla hisse (oy hakkı) vermeden IMF finansmanını artırmaya yönelik Washington takviyeli bir plan üzerinde anlaşılamaması dikkati çekti.
ABD ve Çin nüfuz çabası veriyor
Son yıllarda yaşanan ekonomik şoklar göz önüne alındığında IMF ve Dünya Bankası’nın daha fazla finansal güce sahip olması gerekirken, ABD ve Çin’in nüfuz için rekabet etmesi nedeniyle üye ülkeler ortasında IMF’de oy haklarının artırılması konusunda bir mutabakat sağlanamadı.
Ekonomileri Batılı gelişmiş ülkelere nazaran değerli ölçüde daha süratli büyüyen Çin, Brezilya ve Hindistan üzere ülkeler, artan ekonomik yüklerini yansıtacak halde uzun müddettir kotaların ve oy haklarının tekrar ayarlanması konusunda davet yapıyordu.
Ülke iktisadının büyüklüğüne nazaran ayarlanan IMF kotaları, bir ülkenin IMF’ye ne kadar fon sağlaması gerektiğini, oy gücünü ve alabileceği azami kredi ölçüsünü belirliyor.
Çin’in kotası daha düşük
ABD, yaklaşık yüzde 17,43 ile IMF kotalarının en büyük hissesine sahip bulunurken, global ekonomik üretimin yaklaşık yüzde 18’ini oluşturan Çin’in hissesinin yüzde 6,4 olması dikkati çekiyordu.
Üye ülkelerin sermaye hisseleri, fondaki oy haklarına tekabül ederken ABD’nin, IMF’de yüzde 16,5 oy hakkı bulunuyor. Bu da ABD’nin kararları bloke edici bir azınlığa sahip olması manasına geliyor. Çin’in oy hakkı ise yüzde 6,08.
Kota ‘savaşı’
ABD, IMF’de kotaların orantılı olarak arttırılması için çabalarken, buna karşılık gelen ölçüde para sağlayarak karşılığında oy haklarını da birebir düzeyde tutmayı hedefliyor. Çin, kotaların ekonomik gücü yansıtması gerektiğini savunarak oy haklarındaki hisselerini arttırmak için kota ıslahatı talep ediyordu.
Washington ve Pekin, fakir ülkelerin borçlarının hafifletilmesi konusunda da görüş ayrılığı yaşarken, ABD’nin IMF ve Dünya Bankası’nı kullanarak Çin’in global finans sistemi üzerindeki artan tesirini sınırlamak istediği sav ediliyor.
ABD’nin IMF’yi finansal olarak güçlendirme kararlılığının yanında Çin’i engelleyerek Fon üzerindeki tesirini garanti altına alma istikametinde bir maksadı de bulunuyor.
IMF’de ABD’nin tesiri son yıllarda daha çok tartışılırken, Marakeş’teki toplantılarda bu tartışmanın yeni bir güç kazanması dikkati çekti.
Dünya Bankası yoksulluk ve iklim değişikliği ile uğraşa odaklanırken ABD, IMF’nin, asıl misyonu olan çok borçlu ülkelere kredilerle yardım etmesi ve karşılığında ıslahat talep etmeye odaklanmasını istiyor.
Washinton idaresinin, IMF ve Dünya Bankası için hazırladığı büyük bir ıslahat planı bulunuyor. ABD eski lideri Donald Trump, IMF üzere global finans kuruluşlarına yönelik fonların azaltılmasını isterken, Joe Biden idaresinin ıslahat planında daha fazla fon talep etmesi de gözlerden kaçmadı.
Çin, başta Afrika olmak üzere son yıllarda birçok ülkeye borç vererek nüfuzunu garanti altına alırken, ABD’nin Pekin’i bu hususta engellemek için Dünya Bankası’nı bir araç olarak gördüğü tez ediliyor.
