Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yer alan karara nazaran, Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi, “kasten yaralama” ve “görevi yaptırmamak için direnme” cürümlerinden açılan bir ceza davasında, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. hususunda düzenlenen “hükmün açıklanmasının geri bırakılması”nın Anayasa’ya muhalif olduğunu ileri sürerek iptali için Yüksek Mahkemeye başvurdu.
‘Failler cezadan muaf tutuluyor’
Başvuruda, HAGB kararı verilmesiyle mağdurlar açısından kâfi giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin şahısların maddi ve manevi varlığını müdafaa ve geliştirme formundaki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek, bunun Anayasa’nın 17. unsuruna ters olduğu ileri sürüldü.
Bir yıl sonra yürürlüğe girecek
İptal istemini görüşen Anayasa Mahkemesi, HAGB’nin iptaline hükmetti. İptal kararının 1 yıl sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı.
‘Mahkumiyet tehdidine karşı savunmasız kalınıyor’
Anayasa Mahkemesinin kararında, HAGB’nin işleyişine dair kanunda daha evvel de iptal kararları verildiği hatırlatılarak, mevcut iptal müracaatındaki birinci değerlendirmenin “hak arama hürriyeti” kapsamında yapıldığı söz edildi.
HAGB kararı verilebilmesi için sanığın öncelikle hatası işlediğini kabul etmesi gerektiği, bunu kabul etmesi halinde mahkemenin HAGB’ye hükmedebileceği aktarılan kararda, birebir vakitte sanığın istinaf kanun yoluna müracaat hakkından da feragat ettiği anlatıldı.
Sanığın HAGB’yi kabule ait irade beyanının ne vakit sorulacağı konusunda da yasal bir düzenlemenin bulunmadığına işaret edilen kararda, “Bu durum şimdi hakkında kurulmuş bir mahkumiyet kararı bulunmayan sanığı mahkumiyet tehdidinin varlığı karşısında savunmasız duruma sokmakta ve şimdi doğmamış olan istinaf kanun yoluna müracaat hakkından peşinen feragat etmeye zorlamaktadır.” değerlendirmesine yer verildi.
‘Mağdurlar için kâfi değil’
Kötü muamele savları kapsamındaki davalarda HAGB’nin uygulanması halinde de sanığın infaz edilebilir bir ceza almadığı tabir edilen kararda, Anayasa’nın 17. hususunun maksadının ise “kişinin maddi ve manevi varlığına ait bir mevt ya da yaralama olayında, mevzuat kararlarının tesirli bir biçimde uygulanmasını ve sorumluların tespit edilerek hesap vermelerini sağlamak” olduğu kaydedildi.
Bu kabahatler açısından HAGB kararları verilmesiyle mağdurlar açısından “yeterli ve tesirli bir giderim sağlamadığı” değerlendirmesine yer verilen kararda, şu sözler kullanıldı:
“Anayasa’nın 17. unsuruna ters muamelelerin kamu vazifelileri tarafından değil de üçüncü şahıslar tarafından gerçekleştirilmesi halinde devletin müspet yükümlülükleri kapsamında daha esnek davranma imkanı bulunmaktadır. Buna rağmen failin kamu vazifelisi olduğu durumlarda hukuka muhalif ve son derece önemli bir fiilin hiçbir halde beğenilen görülemeyeceğinin gösterilmesi gerekir. Bu manada azap yahut makûs muamele gerçekleştirdiği tespit edilen kamu vazifelisi fiili olarak cezasız bırakılmamalıdır.
HAGB kurumunun kamu görevlisinin vazifesi sebebiyle işlediği ve Anayasa’nın 17. unsuru manasında azap, eziyet ve berbat muamele kabul edilen cürümler bakımından uygulanmayacağına dair yasal düzenlemenin bulunmaması ve ceza mahkemelerinin uygulamalarının da bu sorunu çözememesi Anayasa’nın 17. hususunun devlete yüklemiş olduğu faillere fiilleriyle orantılı cezalar verilmesi ve mağdurlar açısından uygun giderimin sağlanması biçimindeki yordam yükümlülüğüyle bağdaşmamaktadır.
Düzenleme sinyali
Anayasa Mahkemesi, HAGB kurumunun mevcut haliyle kişisel müracaat kararlarında da işaret edildiği üzere kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarını önlemekte yetersiz kaldığı ve başta söz özgürlüğü ve toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı olmak üzere temel hak ve özgürlükler üzerinde caydırıcı tesir doğurduğu anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa’nın 13, 17, 35 ve 36. unsurlarına terstir. İptali gerekir.”
