Dernek tarafından “1 Aralık Dünya AIDS Günü” münasebetiyle Beyoğlu’ndaki bir otelde basın toplantısı düzenlendi. Toplantıda konuşan Dernek Lideri Prof. Dr. Fehmi Tabak, HIV/AIDS ile ilgili birinci hadiselerin 1980 yılında tanımlandığını söyledi.
HIV’in “İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü” olarak tanımlandığını, AIDS’in ise bu virüsün daha ileri evresi olduğunu belirten Tabak, hastalığın en kıymetli özelliğini “bulaş sonrası, ileri evrelere gelmediği takdirde hiçbir belirti vermemesi” halinde aktardı. Virüsün sessizce ilerlerken diğerlerine bulaşmayı da sürdürdüğüne dikkati çeken Tabak, hastalığın farkında olunması ve tedaviye başlanılmasıyla bulaşma durumunun da yaşanmadığını tabir etti.
“Tanı almayanlar HIV’in dünyaya yayılmasına aracılık ediyorlar”
Dernek İdare Şurası Üyesi Prof. Dr. Dilek Yıldız Sevgi de hastalığın birinci ortaya çıktığı tarihten bugüne kadar geçen 43 senede tüm dünyada yaklaşık 85 milyon kişinin HIV ile enfekte olduğunu belirtti. Bu mühlet zarfında, HIV/AIDS bağlantılı hastalıklardan 40 milyon kişinin hayatını kaybettiğini belirten Sevgi, “Günümüzde hala her yıl yaklaşık 1 milyon 300 bin kişi yeni HIV tanısı almakta. Yeniden her yıl HIV bağlı vefat sayısı 630 bin. Dünyada yaklaşık 39 milyon kişinin HIV ile yaşadığını iddia ediyoruz. Bu şahısların yaklaşık yarısı bayan, 1,5 milyonu 14 yaş ve altındaki çocuklar. Öbür yandan bu bireylerin içinde HIV teşhisinden haberi olmayanlar da var.” dedi.
Sevgi, teşhis almadıkları ve tedaviye ulaşamadıkları için hastalıkları ilerlemeye devam eden bu şahısların birebir vakitte teşhislerini bilmedikleri için bulaştırmaya ve HIV’in dünyaya yayılmasına aracılık ettiklerini söyledi. Türkiye’de birinci olayın 1985’te görüldüğünü kaydeden Sevgi, şöyle devam etti: “HIV testi yapılarak doğrulaması bildirilen hadise sayısı günümüze kadar yaklaşık 40 bin. Bu bildirimleri kişinin kimliğini gizli tutarak bir kodlama eşliğinde yapıyoruz. Gerçek sayının ülkemizde bunun çok daha üzerinde olduğunu düşünüyoruz. Zira ülkemizde test sayısının kâfi olmadığını düşünüyoruz. Ülkemiz, yeni teşhis HIV sayılarının arttığı bir ülke. Her yıl ortalama 3 bin ila 5 bin kişi HIV enfeksiyonu tanısı alıyor. Ülkemizdeki hadiselerin yüzde 82’si erkek, yüzde 18’i bayan. Yaklaşık yüzde 16’sı da yabancı asıllı şahıslar. Yaş olarak da daha çok genç yaş kümesi, 25 ila 35 yaş ortasında. Lakin giderek daha çok yaş kümesinin enfekte olduğunu görüyoruz.”
“Erken teşhis ve tedaviyle birlikte kaliteli bir ömür sürülebilir, doğal yollarla çocuk sahibi olunabilir”
Dernek İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Bilgül Mete de tedavi alanında yıllar içerisinde olumlu gelişmeler yaşandığını anlattı. Daha evvelki yıllarda herkese tedavi verilmezken, bugün teşhis konulan herkese tedavi başlanıldığına dikkati çeken Mete, böylece hastalığın öteki bireylere bulaşmasının da önlendiğini lisana getirdi.
Prof. Dr. Mete, her ne kadar mevcut tedavilerle hastalığı büsbütün yok etmek mümkün gözükmese de virüsün kanda saptanamaz seviyelere kadar baskılanabildiğini belirterek, şunları kaydetti: “Yapılan çalışmalar gösterdi ki erken teşhis ve ömür uzunluğu tedaviyle birlikte HIV ile yaşayan bireylerde beklenen hayat mühleti HIV ile enfekte olmayan yaşıtlarla misal. HIV enfeksiyonu artık ölümcül bir hastalık değil, erken teşhis ve ömür uzunluğu tedaviyle birlikte kronik, yönetilebilir bir hastalık. Dünyada günümüzde tedavi alanında belirlenen “95-95-95″ diye tanımlanan bir maksat var. Burada gaye, hastaların yüzde 95’ine teşhis konulması, teşhis koyulanların yüzde 95’inin tedaviye ulaşabilmesi ve tedavi alanların da yüzde 95’inde virüsün saptanamaz seviyelere gelmesi ve öbür bireylere bulaştırmamasının sağlanması. 2022 varsayımlarına baktığımızda dünyada bu oranlar birinci 95 için yüzde 86, ikinci için yüzde 89, üçüncü için de yüzde 93 üzere bir sayı. Bu da yıllar içinde epey güzelleştiğini gösteriyor.”
Ülkemizde HIV olumlu teşhis alanların tedaviye ulaşmasında bir sorun bulunmadığını aktaran Mete, uzun müddetli enjeksiyon tedavisi dışında tüm yeni tedavilerin Türkiye’de ulaşılabilir olduğunu ve Toplumsal Güvenlik Kurumunun ömür uzunluğu bu tedavileri karşıladığını tabir etti.
Bilgül Mete, riskli davranışları olanların test yaptırarak, olumlu teşhis aldıklarında bir an evvel tedaviye başlamalarının kıymetli olduğuna işaret ederek, “Erken teşhis ve ömür uzunluğu tedaviyle birlikte hastalar olağan, kaliteli bir hayat sürebilir, evlenebilir ve doğal yollarla da çocuk sahibi olabilirler.” dedi.
Türkiye’deki “95-95-95” oranının ne durumda olduğuna da değinen Mete, “İstanbul’u kapsayan çalışmada, birinci 90 yüzde 74 civarında, ikincisi yüzde 90, üçüncüsü yüzde 70’lerin üzerinde.” bilgisini verdi.
“2023’te anneden bebeğe bulaş hiç gerçekleşmedi”
Dernek İdare Şurası Üyesi Uz. Dr. Esra Zerdali ise HIV’in teşhisinin çok kolay olduğunu, yapılan bir antikor testiyle teşhis konulabildiğini söyledi. Kurulan istekli danışmanlık ve test merkezlerinde şahısların isim vermeden test yaptırabildiklerini belirten Zerdali, “Testin sonucuyla da bireylere hem HIV hem de başka cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkında danışmanlık hizmeti veriliyor. Ülkemizde büyük kentlerde olmak üzere 7 istekli danışmanlık ve test merkezi var. Sayı daha da artar ve teste ulaşılabilirlik artarsa daha çok teşhis koyacağımızı ve daha çok tedaviye başlayacağımızı düşünüyorum.” diye konuştu.
Bu merkezler dışında istekli test yaptırmaya gelenler de olduğunu anlatan Zerdali, şu değerlendirmeleri yaptı: “Genellikle istekli test yaptırmaya gelenlerin erkekler olduğunu görüyoruz. Dünya genelinde hastaların yüzde 50’si bayanken, ülkemizde bu oran yüzde 18,5’e kadar düşmekte. Bayanlarımızın çok bir farkındalığı yok. Bayanlar pediatrik HIV enfeksiyonunu önlemede kıymetli. Zira bebeğe bulaştaki en kıymetli yol anneden bebeğe bulaştır. Şayet anneden bebeğe bulaşı engellersek sağlıklı bir kuşak yetişmesini sağlarız. Bu hamilelik, emzirme yahut doğum sırasında bulaşabilir. Sıhhat Bakanlığının son datalarına baktığımızda, 2023 yılı içerisinde anneden bebeğe bulaş hiç gerçekleşmedi. Bu da hamilelik sırasında yapılan teşhis testleri, tedaviye başlanması, emzirmeyle ilgili özel prosedürler sayesinde engellendi.”
Toplantıda, Dernek İdare Şurası Üyeleri Prof. Dr. Hasret Altuntaş Aydın, Prof. Dr. Meliha Meriç Koç, Prof. Dr. Hayat Kumbasar Karaosmanoğlu ile Uz. Dr. Alper Gündüz de yer aldı.
