Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Üretim kapasitesi ve eser kalitesiyle dünya halı pazarının önderi Çin’i birincilik koltuğundan etmeye hazırlanan Türkiye halı kesimi, 2023 yılını yaklaşık 2,8 milyar dolarlık ihracat sayısıyla kapattı. Her ne kadar makine halısında bedel bazında yüzde 3.1’lik bir kayıp yaşansa da el halısı ihracatındaki yüzde 31,9’luk artış, bölümde 2022 sayılarının korunmasını sağladı.
El halısının yarattığı katma kıymete dikkat çeken İstanbul Halı İhracatçı Birliği (İHİB) İdare Heyeti Lideri Ahmet Hayri Diler, “Makine halısının metrekare fiyatı 67 dolar ise el halısınınki 300 dolara kadar çıkıyor. Katma bedeli çok yüksek. Türkiye’de el halıcılığını tekrar canlandırmak gerekiyor” dedi. Birlik olarak bu hedefle ‘Yeniden El Halısı’ isminde bir kitap yayınladıklarını aktaran Diler, “Halıcılık Türkiye’nin kültüründe var.
Türkiye’nin halı ülkesi olduğu algısı dünyada da bizi öne çıkaran öge. Geçmişte Sümer Halı ile başlayan dokuma seferberliğine tekrar geçmeliyiz” sözlerini kullandı. El halısı dokumacılığını cazip hale getirmenin metotlarını de anlatan Diler, şunları söyledi: “Bunun anahtarı dokuyucuların sigortalanıp toplumsal teminat sağlanması.
Böylece yerinde istihdam yaratılıp potansiyel üreticiler de iş hayatının içine çekilmiş olur. Bu kentlere göçü engelleyip kırsal kalkınmayı da sağlar. Pilot atölyeler oluşturulup daha sonra bu atölyeler tüm Türkiye’ye yayılabilir.” 2016 yılında yaptıkları bir çalışmada toplam dokumacı sayısını 18 bin olarak tespit ettiklerini aktaran Diler, bugünkü sayıyı 12 bin civarında iddia etti.
400-500 bin dolarlık satış kayıtlara girmiyor
Bugün el halısı ihracatının kayıtlarda 73 milyon dolar civarında olduğunu hatırlatan Diler, gerçek ihracat sayısının çok daha fazla olduğunu söyledi. İHİB Lideri Diler, “Turistlik satışlar ve online satışlar birlik kayıtlarına yansımıyor.
Tahminimizce 400- 500 bin dolarlık satış kayıtlara giremiyor. Bunların ETGB’lerde kayıt altına alınsın diye müracaat yaptık. Lakin burada firmanın kişisel müracaat yapması gerekiyor. Bu da uğraş gerektiriyor. El halısında resmi görünen sayı bu kere dikkate alınmayı gerektirmeyen bir küme algısı yaratıyor.
Kayıt altına alınmasıyla sayılar bir anda patlayacak” diye konuştu. Dünya genelinde organik, doğal ve etraf dostu eserler trendinin yaygınlaşmasıyla el halılarına talebin daha da artacağını tabir eden Diler, “Buna paralel zanaatkarlar da gitgide ön plana çıkacak. Bugünden geleceği yakalarsak rakiplere karşı farklılığımızı orada ortaya çıkarabiliriz” dedi.
Kayıp yaşadığımız pazarları inceleyeceğiz
Türkiye’nin halı ihracatında en büyük hisse %28,1 ile ABD’nin. 2023’te ABD’ye yapılan halı ihracatı 773 milyon dolar olarak kayıtlara geçerken, 2023’te halı ihracatında en fazla sıçrama yapılan ülke ise %130’luk artış ile Suudi Arabistan oldu.
Bu sayılarla Türkiye ihracatında 18’inci sırada yer alan halı bölümü, 2024’te ihracatını artırmayı hedefliyor. 2024’te en değerli çalışmalarından birinin de ihracatta düşüş yaşadıkları ülkeleri tahlil etmek olacağını açıklayan Ahmet Hayri Diler, “Halı ithalatı artan lakin bizim ihracatımızın düştüğü Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya üzere ülkeler var.
Bu ülkelerde bizim hissemiz neden düştü, ne yapmamız gerekiyor araştıracağız. Heyetler düzenleyip 2024’te biraz buna odaklanacağız” dedi. Diler, küresel ve mahallî pazarda tablonun bugünkü üzere devam etmesi halinde 2024’te ihracatı artıracaklarını belirtti.
İki birlik, halıda konsorsiyumu sağladı
Ekonomik kriz periyotlarında birlik ve beraberliği değerine dikkat çeken Diler, “Biz İHİB, GAİB Halı İhracatçı Birlikleri olarak Türkiye’de bugüne kadar olmayan bir şeyi gerçekleştirdik, birlikte fuar organize ettik. Topyekûn hareket etmemiz gereken devirlerden geçiyoruz.
Bizim bu hareketimizin tüm dernek, birlik, firmalara da sirayet etmesini diliyoruz” dedi. Bu işbirliği sonucunda halı fuarcılığında İstanbul’u bir üs yapmayı hedeflediklerini anlatan Diler, lakin bunun için altyapısı tamamlanmış, 500 bin metrekarelik çağdaş bir fuar alanına muhtaçlık olduğunu vurguladı.
Türkiye’ye halıda rakip olarak İran, Özbekistan, Cezayir, Mısır üzere ülkelerin çıkmaya başladığını lisana getiren Diler, fakat Türkiye’de güçlü halı altyapısıyla daima yeni eserler geliştirdiğini belirtti. Türkiye’nin 2023’teki toplam halı üretimi ise 612 milyon metrekare olurken, Türkiye’de üretimin merkezi ise Gaziantep olarak öne çıkıyor.
Döviz artışı enflasyonla paralel olmalı
Ekonomide enflasyonun dizginlenmesi için adımlar atıldığını söyleyen Ahmet Hayri Diler, “Maliyetlerin artışını engellemek için enflasyon çok büyük bir sorun. O engellenirse birçok şey çözülür. Fakat burada ihracatçının rahatlaması için döviz kurunun, enflasyon artışına orantılı gitmesi gerekiyor. İstikrar olması gerekiyor” diye konuştu.
Türkiye deyince; lokum, kahve, halı
Global pazarda yaşanan krizin atlatılmasıyla her dal üzere halının da rahatlayacağını söyleyen Ahmet Hayri Diler, “Türkiye deyince akla gelen birinci eserler lokum, kahve, halı, nazar boncuğu. Yani halı da birinci 5 paha ortasında kesinlikle var. Münasebetiyle bu kıymete sahip çıkmalıyız” dedi.
