Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP), niyet kuruluşları Stockholm Etraf Enstitüsü (SEI), Climate Analytics, E3G ve Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü (IISD) tarafından hazırlanan Üretim Açığı raporunun bu yıl dördüncüsü yayımlandı. Bu yıl 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Birleşik Arap Emirlikleri’nin konut sahipliğinde Dubai’de düzenlenecek BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı 28. Taraflar Konferansı (COP28) öncesi yayımlanan raporda, hükümetlerin planladığı ve öngördüğü kömür, petrol ve doğal gaz üretimleri Paris Anlaşması’ndaki global sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırma gayesine uyumlu olup olmadığı açısından değerlendirildi.
Dünyanın farklı bölgelerinden 30’un üzerinde ülkedeki üniversite, fikir kuruluşları ve araştırma tertiplerinden 80 araştırmacı rapora katkı sundu. Fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonlar, global ısınmanın süratle artmasına yol açarken, ülkeleri alışılmamış çok hava şartlarıyla karşı karşıya bırakıyor. Bu kapsamda bilim insanları, Temmuz 2023’ün kayıtlardaki en sıcak ay olduğunu tespit etti. Yaklaşık yüzde 90’ı fosil yakıtlardan kaynaklanan global karbondioksit emisyonları, 2021-2022 devrinde rekor düzeye ulaştı.
Rapora nazaran, hükümetler 2030’da global sıcaklık artışının 1,5 dereceyle sonlandırılmasıyla dengeli olan ölçüden yaklaşık yüzde 110 daha fazla fosil yakıt üretmeyi planlarken, bu üretim ölçüsü sıcaklık artışını 2 dereceyle sonlandırmak için dengeli olan ölçüden da yüzde 69 daha fazla düzeyde. Yüksek fosil yakıt üretimine yönelik planlar, 151 ülkenin net sıfır emisyon gayelerine ve 2030’a kadar global kömür, petrol ve gaz talebinin doruğa ulaşacağının öngörülmesine karşın yapılıyor.
Söz konusu planların hayata geçmesi durumunda dünyanın kömür üretiminde 2030’a kadar ve petrol ile gaz üretiminde en az 2050’ye kadar artma, fosil yakıt üretimi ve iklim maksatları ortasındaki açığın ise daha da genişleme riski bulunuyor.
COP28’de fosil yakıtlardan “adil ve kademeli biçimde çıkış” çağrısı
Karbon yakalama ve depolama projelerine yönelik riskler ve belirsizlikler dikkate alındığında, iklim maksatlarına ulaşılması için ülkelerin 2040’a kadar kömür üretimi ve kullanımını neredeyse büsbütün sonlandırması gerekiyor. Birebir biçimde, toplam petrol ve gaz üretiminin de neredeyse tamamının sonlandırılması ve kullanımının da 2050’ye kadar 2020 düzeyine nazaran yüzde 75 azaltılmasına muhtaçlık duyuluyor. UNEP İcra Yöneticisi Inger Andersen, rapora ait değerlendirmesinde, hükümetlerin fosil yakıtlardan üretimlerini artırma planlarının net sıfır emisyon taahhütlerine ulaşmak için gerekli güç dönüşümünü zayıflattığına ve “insanlığın geleceğinin sorgulanmasına yol açtığına” işaret ederek, “Ekonomilerin pak ve verimli güç kaynaklarıyla güçlendirilmesi, güç fakirliğini sonlandırmanın ve tıpkı vakitte emisyonları düşürmenin tek yolu. COP28’den başlamak üzere, ülkeler kömür, petrol ve doğal gazdan yönetilebilir ve adil bir formda basamaklı olarak çıkma amacında birleşmeli. Böylelikle, önümüzdeki türbülansı hafifletebilir ve bu gezegendeki her beşere da yarar sağlayabilirler.” sözlerini kullandı.
Raporun baş müelliflerinden SEI’de vazifeli bilim insanı Ploy Achakulwisut da hükümetlerin doğal gazı “geçiş yakıtı” olarak pazarladığını lakin daha sonrasında doğal gaza yönelik gerçek bir dönüşüm planı sunmadığını belirtti. Achakulwisut, “Bilim, global kömür, petrol ve gaz üretimi ve kullanımını şimdiden azaltmaya başlamamız gerektiğini söylüyor. Bunu yaparken de pak güç yatırımlarını artırmalı, tüm kaynaklardan metan emisyonlarını düşürmeli ve öbür iklim aksiyonlarını da almalıyız ki global sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırma gayesini hayatta tutabilelim.” diye konuştu.
