Mehtap HALICI
Pandemi ile birlikte yaşanan tedarik sorunu, akabinde Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ve seçim süreci Türkiye’deki besin fiyatlarının süratli yükselmesine yol açtı. Besin fiyatlarında yaşanan artışlar dışarıda yemek yemenin maliyetini de her geçen gün artırdı.
İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) her ay açıkladığı İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi’nde yer alan kalemlerden biri olan kişi başına dışarıda yenen yemenin maliyeti Haziran 2022’de 72 lira ilen bu sayı Haziran 2023’te yüzde 91,6’lık artışla 138 liraya yükseldi. Bu sayı kafe, büfe, restoran üzere kategorilerden derlenen en düşükle en yüksek fiyat ortasındaki sayıların ortalamasından hesaplıyor.
İstanbul’da 15 başka bölgenin ortalamasının alındığı hesaplamaya nazaran, 2022 Ocak ayında 54,03 TL olan dışarıda yenen yemek fiyatı, 2023 Ocak ayında 109,4 TL’ye, 2023 Haziran ayına ise 137,33 TL’ye çıktı. Son periyotlarda gelen artırımlar, bilhassa turistlerin tercih ettiği A Plus yerlerde doluluğu etkilemezken, alt gelir kümesine hitap eden yerlerde düşüşe neden oldu.
Fahiş fiyatlarının önüne geçilemiyor
İstanbul Lokantacılar Esnaf Odası Lideri ve birebir vakitte Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu Genel Lideri Sayit Karabağlı, piyasalardaki belirsizliğin tüm toplumla birlikte kendilerini de etkilemeye başladığını söyledi. Başta elektrik, doğal gaz ve kiralar olmak üzere tüm girdi maliyetlerinde yüzde 100’ü aşan artışların esnafı işin içinden çıkılmaz bir hale sürüklediğini belirten Karabağlı, kırmızı et, beyaz et, bakliyat şeker, zerzevat fiyatlarının ikiye katlandığını söyledi. Temel tüketim eserlerini sağladıkları tedarikçilerden toplu alım yapan fırsatçıların çoğaldığını ve stokçuluğun başladığını aktaran Karabağlı, devletin tüm tedbirlerine karşın bu fahiş fiyatların önüne geçilemediğini tabir etti.
Müşteri sayısında azalmalar başladı
Lokantalarda ana menüyü oluşturan et ve balığın astronomik fiyatlarla tedarik edildiği için lokantalarda fiyatlarının yükselmeye başladığını söz eden Karabağlı, şunları söyledi: “Arz ve talep istikrarının bozulmasına neden olan mecburî fiyat artışları lokantalara yarar yerine ziyan verdi, azalan müşteri sayısı ile kasvet yaşamaya başladı. Daima dışarıda yemek yiyen mavi ve beyaz yakalılar gelirleri seviyesinde günlük harcama yapabildikleri için harcamalarını kısmaya başladı.”
Karabağlı, meselelerin topyekûn çözülmesi tarafında önlemler almak gerektiğine dikkat çekerek, kelamlarına şöyle devam etti: “Esnafımızın üzerine ekstra yük olan yüzde 18 ila yüzde 40 oranlarında komitelerin makul düzeylere çekilmesi gerekiyor. Hizmet dalında yüzde 10- 18 olarak uygulanmaya başlanan KDV oranlarını temel tüketim statüsüne sokarak yüzde 1- 5 düzeyine çekmek, kira stopaj yükünü kiracı üzerinden kaldırmak, kıdem tazminatı fonu oluşturmak üzere gerçek önlemler alınmalı.”
İnsanlar tekrar de toplumsallaşmayı seviyor
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Lideri Ramazan Bingöl, bilhassa et kümesinde son 6-7 ayda önemli artışlar olduğunu söyledi. Bingöl, “Bu da etli yemeklere daha çok artırım yapılmasına sebep oldu. Ayrıyeten Antep fıstığının kilosunun çok artması da başta baklava olmak üzere tatlıların fiyatını da epey yükseltti” dedi.
Oran olarak bakıldığında konutta yemek yeme konusunda artış olduğunu lakin yeme-içme kesiminin her vakit büyüyerek devam ettiğini tabir eden Bingöl, maliyetlerin arttığını lakin insanların dışarıda yemek yemeyi ve toplumsallaşmayı sevdTÜRES Lideri Bingöl, “Alkole yahut ete artırım geldiği için beşerler dışarıda yemek yeme zevkini ve keyfini bir kenara bırakmıyor. Gelir kümesine nazaran tahminen sayısı azalabilir lakin her vakit bu bir gereksinim ve dışarıda yemek yemeye devam edecekler” diye konuştu.
A Plus yerlerde doluluk daha fazla
Türkiye’nin turizm devrinde olduğuna dikkat çeken Ramazan Bingöl, yabancı turistlerin Türkiye’ye gelmesinin yeme-içme bölümünü direkt ilgilendirdiğini söyledi. Bu periyotta turistlerin sadece kültürel yerleri görmekle kalmadığını tıpkı vakitte restoranlara giderek harcama yaptığına da işaret eden Bingöl, “Restoranlardaki doluluk oranları A Plus yerlerde daha çok artarken daha alt gelir kümelerine hitap eden yerlerde az da olsa düştü. Fakat turizm dönemi başladı ve bu ay prestijiyle bütün yeme içme kesimi önemli oranlarda doluluk oranını yakalayacaktır” diye konuştu. Bingöl, oran olarak bakınca konutta yemek yeme konusunda bir artış olduğunu lakin yeme-içme kesiminin her vakit büyümeye devam ettiğini bildirdi.
Sosyal medya merdiven altı işletmelere talebi düşürdü
Ramazan Bingöl, merdiven altı eser satan işletmelere yönelik sıkı takip ve kontrolün çok değerli olduğunu belirtti. Bingöl, “İnsanların gittikleri yerler konusunda hassas ve dikkatli olması gerekiyor. Fiyatı düşük olan bir eserin art planda nasıl süreçlerden geçebileceğini bilmesi gerekiyor” diye konuştu. Ayrıyeten insanların gün geçtikçe toplumsal medya ve gibisi irtibat kanallarının da tesiriyle bilinçlendiğini tabir eden Bingöl, bu durumun merdiven altı işletmelere olan talebi düşürdüğünü tabir ederek, “İnsanlar merdiven altı işletmelere 6 kere gitmektense bilindik kaliteli yerlere 3 kere gitmeyi tercih etmeye başladılar. Bilinçlenme merdiven altını da bitirme noktasına getirecektir” tabirlerini kullandı.
