Amerika Birleşik Devletleri iktisadı, 2022’de yüzde 1’in altında büyürken, geçen yıl pandemiye kadar geçen 5 yılın ortalamasından daha süratli bir artışla yüzde 3.1 büyüdü.
Aralık ayında tüketici harcamaları beklenenden daha süratli gerçekleşti. İşe alımlar yavaşlamış olsa da Amerika hâlâ sadece yüzde 3.7’lik işsizlik oranıyla övünüyor; bu tarihi olarak düşük bir düzey. Amerikan New York Times gazetesine nazaran ekonomik datalar, Fed’in faiz oranlarını 20 yılı aşkın müddetin en yüksek düzeyi olan yüzde 5.25 ila 5.5 aralığına çıkarmış olmasına karşın “bu artışın ekonomiyi frenlemeye yetmediğini gösteriyor.”
Aslında büyüme, pek çok iddiacının uzun vadede sürdürülebilir olduğunu düşündüğü süratten daha süratli olmaya devam ediyor. Fed yetkililerinin 2023 Aralık’ta enflasyonun istikrarlı bir formda soğuması nedeniyle bu yıl üç faiz indirimi yapacaklarını öngördüğünü hatırlatan gazete, şu yorumu yaptı: “Ancak bu kadar sağlam bir ortamda faiz oranlarının düşürülmesinin açıklanması biraz vakit alabilir.
Tipik olarak Fed, ekonomiyi istikrarda tutmaya çalışır: borçlanmayı ve harcamayı canlandırmak ve büyüme zayıf olduğunda işleri hızlandırmak için faiz oranlarını düşürür ve talebin çok ısınmamasını ve enflasyonu üst itmemesini sağlamak için büyümeyi yavaşlatmak için faizleri yükseltir.” Wall Street yatırımcılarının daha evvel mart ayında bir faiz düşüşü için bahis oynadıklarını hatırlatan gazete, “Ancak birebir bireyler artık olasılıkları yalnızca 50- 50 olarak görüyorlar” diye yazdı ve Fed’in stratejisini anlamak için gerekli olan 3 anahtarı sıraladı…
Enflasyon: Gerçek faiz, Fed’in 2024 siyasetinin anahtarı olabilir
1“Fed yetkililerinin çarşamba günkü toplantıda tartışacağı mevzulardan biri çok kıymetli olan ‘gerçek’ oranlar kavramıdır; yani enflasyon çıkarıldıktan sonraki faiz oranları. Fed’in ana faiz oranı, ekonomistlerin ‘nominal’ tabirler olarak isimlendirdiği halde tabir ediliyor.
Bu, bugün faiz oranlarının yüzde 5.3 civarında belirlendiğini söylediğimizde, bu sayının fiyatların ne kadar süratli arttığını hesaba katmadığı manasına geliyor. Lakin pek çok uzman, iktisat için asıl değerli olanın faiz oranlarının enflasyona nazaran düzeltildikten sonraki düzeyi olduğunu düşünüyor.
Sonuçta yatırımcılar ve borç verenler, bir işletmenin büyümesine yardımcı olup olmayacağı yahut kredi verip vermeyeceği konusunda karar verirken, kazanacakları faizin gelecekteki satın alma gücünü hesaba katarlar. Fiyat baskıları azaldıkça, ekonomik açıdan manalı olan gerçek oranlar yükselir. Mesela enflasyon yüzde 4, faizler yüzde 5.4 olsa gerçek faiz yüzde 1.4 olur. Fakat enflasyon yüzde 2’ye düşerse, faizler yüzde 5.4’e çekilirse gerçek faiz yüzde 3.4 oluyor.” “Bu, Fed’in 2024 siyasetinin anahtarı olabilir.
Enflasyon aylardır yavaşlıyor. Bu, bugün faiz oranlarının tam olarak Temmuz ayındaki düzeyinde olmasına karşın, enflasyona nazaran düzeltilmiş kurallarda daha da yükseldiği ve iktisat üzerinde giderek daha fazla baskı oluşturduğu manasına geliyor. Giderek artan gerçek oranlar, iktisat tam da ılımlılaşmanın birinci işaretlerini gösterdiği sırada ekonomiyi sıkıştırabilir ve hatta bir resesyona yol açma riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Fed ekonomiyi, enflasyonu bir gerilemeyi tetikleyecek kadar yavaşlatmadan, enflasyonu soğutmaya yetecek kadar yavaşlatmak istediğinden, yetkililer yalnızca hareketsiz durarak bu bahiste çoka kaçmaktan uzak durmak istiyorlar. ‘Şu andaki maksatları yumuşak inişi sürdürmek’ diyen MacroPolicy Perspectives’in kurucusu Julia Coronado da soruyor: ‘Peki neden sıkılaştırma siyaseti riske girsin? Artık asıl zorluk riskleri dengelemek.’”
Nötr faiz oranı çok önemli
2“Fed siyasetindeki bu anı anlamanın bir öbür kıymetli aracı da ekonomistlerin ‘nötr’ faiz oranı olarak isimlendirdikleri şeydir. Kulağa riskli gelse de kavram kolay: ‘Nötr,’ iktisadın vakit içinde sağlıklı bir süratte büyümesini sağlayan oran ayarıdır.
Faiz oranlarının nötr düzeyin üzerinde olması durumunda büyüme üzerinde baskı oluşturması bekleniyor. Oranların nötr düzeyin altında belirlenmesi durumunda büyümeyi desteklemeleri bekleniyor. Bu ayrım çizgisini gerçek vakitli olarak belirlemek zordur, lakin Fed bunu dengelemek için geçmiş bilgilere dayanan modelleri kullanıyor.
Şu anda yetkililer nötr oranın yüzde 2.5 civarında olduğunu düşünüyor. Fed fonlama oranı yüzde 5.4 civarında olup bu oran, enflasyona nazaran ayarlandıktan sonra bile nötr düzeyin hayli üzerindedir.” “Kısacası faiz oranları, yetkililerin iktisada önemli manada yük getirmesini bekleyecek kadar yüksek.
Peki neden büyüme daha besbelli bir biçimde yavaşlamıyor? Faiz oranlarının tam tesirini göstermesi vakit alır ve bu gecikmeler karşılığın bir kesimi olabilir. Ve iktisat kimi değerli önlemlerle yavaşladı. Örneğin iş ilanlarının sayısı giderek azalıyor.
Ancak tüketici harcamaları ve genel büyüme güçlü kalmaya devam ederken, Fed yetkilileri muhtemelen oranların iktisat üzerinde bekledikleri kadar baskı oluşturmayacağı konusunda temkinli davranacak. TD Securities’in ABD faiz stratejisi lideri Gennadiy Goldberg, ‘Burada yapmak istedikleri son şey, misyonun tamamlandığını ilan etmek. Bunu nasıl iletecekleri konusunda çok dikkatli olacaklarını düşünüyorum ve o denli de olmaları gerektiğini düşünüyorum’ diyor.”
Fed’in bu süreçte dikkatli ilerlemesi olası görünüyor
3 “Asıl soru Fed’in buna nasıl reaksiyon vereceği. Şu ana kadar yetkililer, süratli büyümeyi büsbütün göz gerisi etmeye istekli olmadıklarını ve faiz oranlarını çok erken düşürmekten kaçınmak istediklerini öne sürdüler.
Atlanta Fed Lideri Raphael Bostic, 18 Ocak’ta yaptığı konuşmada, “Erken faiz indirimleri, fiyatlar üzerinde üst istikametli baskıyı tetikleyebilecek talep artışını ortaya çıkarabilir” dedi. Birebir vakitte günümüzün güçlü büyümesi üretkenliğin arttığı devirde gerçekleşti; şirketler daha az çalışanla daha fazla üretiyor. Bu, enflasyonu yükseltmeden iktisadın süratli bir formda büyümeye devam etmesine imkan tanıyabilir.”
“T. Rowe Price’ın ABD baş ekonomisti Blerina Uruci soruyor: ‘Bu sürdürülebilir olabilir mi?’ Uruci, güçlü iktisadın Fed yetkililerinin bu baharda faiz indirimlerine başlamasını engelleyeceğini düşünmüyor lakin bunun onları ileriye yönelik seçeneklerini açık tutmaya teşvik edeceğini düşünüyor. Fed hakkında ‘Ön taahhütte bulunmak zorunda olmama avantajına sahipler’ diyen Uruci’ye nazaran önlemli ilerlemeleri gerekiyor.
