Hamide HANGÜL
Yönetmelik kapsamında birinci ihalenin 2024’ün birinci çeyreğinde yapılması bekleniyor. Bu verimlilikle 5-6 bin megavatlık kapasite oluşarak, hem elektrik kesintileri hem kıymetli ithal kaynakların kullanılması önlenecek. EPİAŞ İdare Şurası Üyesi Mustafa Karahan, “Bu kapasite bir Akkuyu daha demek” dedi.
Elektrik gücünde piyasa ‘Talep Tarafı Katılımı’ kanunuyla tekrar şekilleniyor. Yıl sonuna kadar çıkması beklenen yönetmelikle, Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ), elektrik gücünü ağır kullanan sanayicilere, elektrik tüketiminde gösterebilecekleri esneklik karşılığında ödeme yapacak.
Sistem şöyle işleyecek: Yönetmeliğin çıkmasından sonra düzenlenecek ihale sonrası belirlenen dallarda faaliyet gösteren endüstrici, örneğin gündüz 1-2 saat daha az elektrik kullanıp o üretimini gece mesaisine kaydırabilecek.
Bunun karşılığında kamu, endüstricinin esneklik uygulayabileceği elektrik için para ödeyecek. Yahut endüstrici stoklu çalışıyorsa, stoku azaltıp, oradaki tüketim hakkını esnek kapasite olarak verebilecek. Gönüllülük temeliyle hayata geçecek uygulama birinci olarak elektrik gücünü ağır kullanan demir çelik, çimento, cam bölümlerinde başlayacak. Şirketlerin vazgeçebilecekleri elektrik gücü, lisans toplayıcı şirketlerce tespit edecek.
TEİAŞ, bedelini ödeyerek endüstricinin gönüllülükle vazgeçebileceği elektriği ihaleyle satın alacak. Bu sayede elektrik tüketiminin kapasitenin üzerine çıktığı gün ve saatlerde, buradaki kapasite kullanılarak, elektrik kesintisine gidilmeyecek. Elektrik yükü rahatlatılacak. Türkiye’nin bu yolla elektrik potansiyelinin 5-6 bin megavat olduğunu söyleyen Türkiye Güç Tepesi Lideri ve EPİAŞ İdare Konseyi Üyesi Mustafa Karahan, “Bu bir Akkuyu santralinin verimlilikle kazanılması demek” dedi.
En ucuz kaynak verimlilik
Türkiye Güç Tepesi Lideri Mustafa Karahan, güç piyasalarının hazırlandığı esnek periyodun ayrıntılarını anlattı. Tüketicinin bugüne kadar güç piyasalarının içinde hiç olmadığına işaret eden Karahan, gücün temel denkleminde en ucuz ve en süratli güç kaynağının aslında verimlilik olduğunun altını çizerek, “O nedenle tüketicinin piyasaya girmesi, hatta oyuncusu olması, elektriğini yönetebilmesinin para eder hale gelmesi, çok önemli” dedi.
Emtia oldu, endüstrici para kazanacak
Bu bahiste elektrikte ‘Talep Tarafı Katılımı’ yasasının çıktığını açıklayan Karahan, kelam konusu yasanın, tüketici noktasında endüstriciler için epey değerli olduğunun altını çizerek, şu açıklamalarda bulundu: “Şöyle düşünün, bir yazı yazmanız gerekiyor.
Gece yazmak için ışık yakıyorsunuz. Ben de diyorum ki size ‘O yazı için büyük bir kaybınız yoksa gündüz yazın, ben de bunun karşılığında siz ekstra bir ödeme yapıyorum. Elektrik tüketmediğiniz için. Zira o saatte tahminen elektrik az ve bir hastane kullanmak zorunda. O nedenle, o elektriği hastane kullansın, siz de işinizi sabaha kaydırın’ diyorum. Ya da diyelim ki çimento üretiyorsunuz. İsterseniz üretimin belirli bir kısmını geciktirebiliyorsunuz.
Mesela stoka çalışıyorsunuzdur, stoka çalışmayabilir ya da azaltabilirsiniz. Ya da 10 güne yetiştirmeniz gereken siparişinizi var, gündüz 2 saat elektrik kullanmak yerine, gece mesaisine dönebilirsiniz. Bu da bir esneklik. Yahut müşteriniz, siparişinizde iki gün gecikmeye imkân tanıyor. Bu da bir esneklik. Her endüstrinin ufak tefek de olsa esneklikleri var. Sizin esnekliğiniz varsa, bu esneklik artık bir emtia haline geldi. Ondan para kazanır hale gelecek endüstrici. Bunun yasası çıktı. Artık yönetmelikleri hazırlanıyor.”
Lisanslı toplayıcılar tespit edecek
Sanayicinin elektriği ne vakit çalıştırıp, ne vakit çalıştırmayabileceği konusunda endüstrici esnekliğinin ölçüleceğini açıklayan Karahan, şöyle devam etti: “Şöyle, endüstricinin esnekliğini ölçen şirketler var. Bunlara talep toplayıcı deniyor. Bu şirketleri lisanslayacaklar. Lisanslı şirketler gidip, endüstrinin esnekliğini ölçecekler. Yani ‘sen şu prosesini 3 saat kapatabilirsin. Kapatırsan üretimin etkilenmiyor yahut birazcık gecikiyor. Endüstrici de şayet, üretimi ertelemesi büyük bir cezaya giriyorsa, ‘benim esnekliğim yok’ diyecek o vakit.
Ancak bu esneklik varsa, senede muhakkak saatler. TEİAŞ’ın hiç gereksinimi olmayabilir. Opsiyon primi üzere düşünün. Lakin kapasite sıkıştığı durumda da onu kullanabilme opsiyonu istiyor. Bu sistemin olmadığı neredeyse hiçbir ülke yok şu anda. Avrupa’da senede azamî yılda 72 saat üzere. Bu türlü bir tüketimi düşürme hakkını alıyor sistem işletmecisi. Onun karşılığında da sanayiciyi para ödüyor. Sistem rahatlıyor.”
İhale 2024’ün birinci çeyreğinde bekleniyor
İlk ihalenin gelecek yılın birinci çeyreğinde olmasını beklediklerini söyleyen Karahan, “Esneklik kapasitesini ihaleyle alacak TEİAŞ. Yani siz, tükettiğiniz elektriği azaltma hakkını TEİAŞ’a veriyorsunuz. Mukavele yapılıyor. Yani sıkışık durumda, kesintisi yerine, evvel düşebileceği tüketimi düşüyor. Bu da başlangıçta sanıyorum 2 – 3 bin megavatlık bir kapasite alabilir.
Ancak Türkiye’nin potansiyeli 5-6 bin megavata kadar gidiyor. O talep tarafındaki esnekliği vererek yeni bir Akkuyu nükleer santrali daha demek oluyor.” diye konuştu. Nakdî karşılığa yönelik soru üzerine Karahan, kelam konusu durumun ihaleyle belirleneceğini söz etti. Pilot denemeler yapıldığına işaret eden Karahan, bu deneyimlerin yönetmeliğe yansıyacağını söyledi.
Teksas’ta hane başı 100 dolar ödendi
Konuyla ilgili emsal bir örneği Teksas’ta hayata geçirildiğini söyleyen Mustafa Karahan, elektrik kesintisine gitmemek için ülkede ilgili kamu otoritesinin, “Gönüllü kesinti yaparsanız, konut başı 100 dolar fatura iadesi yapacağız” denildiğini aktardı.
AB 15 milyar metreküp gaz tasarrufu yaptı
Avrupa’da geçen yıl oteller dâhil kaloriferlerin birden fazla yerde çalıştırılmadığını anımsatan Güç Fuarcılık Genel Müdürü Selman Gezer, farklı tasarruf teknikleriyle Avrupa Birliği’nin geçen yıl 15 milyar metreküp doğalgaz tasarrufu yaptığını söyledi. Gezer, Türkiye’de kelam konusu yönetmeliğin de çıkması halinde 180 bin megavat saat ek kapasiteden kelam edilebileceğini söyledi.
Pilot uygulama bir fabrikada başladı
Yeni uygulama kapsamında endüstricinin az kullandığı elektriği ispat etmesi gerektiğini belirten Mustafa Karahan, kelam konusu uygulamanın bir fabrikada pilot denemesinin yapıldığını söyledi. Karahan, elektrik yükünün düştüğünü ve ispatının yapıldığını söz etti.
İthal kaynaklar kıymetli, endüstrici istekli olacak
İthal kaynakların çok değerli olduğunu söyleyen Karahan, uygulamanın sanayiciye meşakkat yaratmayacağını lisana getirdi. Mustafa Karahan, “Bu esnek modeli Fransa, Japonya, ABD üzere ülkelerde uygulanıyor. Bu sistemle ülkemizde de ithal kaynaklardan elektrik tüketimi azaltılmış olacak” dedi.
Avrupa’da megavat başına 60 bin euro
Sistemin dünyada yaygın uygulandığını açıklayan Energy Pool Genel Müdür Yardımcısı Doğan Sönmez, “Avrupa’da 2009’dan beri talep tarafı iştirak hizmeti var. Avrupa’da da demir çelik, çimentoyla başladı ve sonra öteki bölümlere yayıldı. Avrupa’da firma başına, yıllık megavat başına ortalama 60 bin euroluk ödeme kelam konusu. Yani, 10 megavat düşerse, 10 katı kadar kazanabiliyor. 1 megavat düşen 60 bin, 2 megavat düşen 120 bin euro kazanmış oldu” diye konuştu.
