Dr. Uygar Özesmi: Değişim mümkün, birlikte, hiç birimiz yalnız değiliz!

Günay DEMİRBAĞ

Değişime inanan ve de­ğiştirmeyi hedefleyen­ler için tesirli ve yaygın bir platform Change.org. “Hiç­bir insanın güçsüz olmadığına ve bir değişim yaratmanın gün­lük hayatın bir modülü olabilece­ğine inanıyoruz.” diyen Change. org Türkiye’nin Kurucusu ve Ge­nel Yöneticisi Dr Uygar Özesmi’ye platform hakkında merak edilen­leri sorduk.

Sayın Özesmi, Change.org’u tanımlar mısınız? Nasıl bir platformdur?

Change.org, herkesin imza kampanyası başlatabildiği ve et­kili kampanya araçları sunan, açık bir platform. On altı yaşından bü­yük herkes, inandığı bir değişim için kampanya başlatabiliyor ve kendisiyle tıpkı görüşü paylaşan şahıslar kampanyayı imzalayarak güçlendiriyor. Platform aracı­lığıyla imza kampanyaları karar vericilerin e-posta adreslerine gönderilebiliyor, karar vericiler etiketlenebiliyor ve bu karar veri­ciler de Change.org’da hesap aça­rak imza kampanyalarına cevap verebiliyor. Yani hem toplumun değişim talepleri ortaya konuyor, hem de kamuoyu ve karar verici­ler ortasında bir diyalog oluşuyor.

Change.org’un kurma ama­cınızdan ve nasıl bir tesir he­deflediğinden bahseder misi­niz?

Greenpeace Akdeniz’in genel yöneticiliğini yaptığım dönem­de, çok tesirli imza kampanyala­rı yaptık. Örneğin balık avlanma uzunlukları çok tesirli bir imza kam­panyası sonucu değişti. GDO’lu yemlerin önlenmesi konusunda da başarılı bir kampanya yürüt­tük. O periyotta, Greenpeace’e kamuoyundan, farklı konular­da da kampanya yapmamız için çok talep gelirdi lakin kurum ola­rak hepsine yetişilmesi mümkün olmadığı üzere, pek birçok kurumun çalışma alanına da girmiyordu. Dijital imza kampanyalarının tesirini birebir gördüğüm için, toplumun talep ettiği her konu­da dijital kampanyaların açılabi­leceği bir platformun olması ge­rektiğine inanıyordum. Tam o sı­rada Change.org’un birinci defa farklı ülkelere açılma kararını duyun­ca, Türkiye’de ben kurayım de­dim.

Kişisel bilgiler korma altında

Change.org çift taraflı ola­rak bir bilgi toplama platformu mu? Yani bireylerin toplumsal reaksiyon eğilimlerinin de bilgisini topluyor mu?

Hayır, Change.org bir bilgi top­lama platformu değil. Tıpkı görü­şe sahip olan insanların, o alan­da birlikte çaba edebilme­sine imkan tanıyan bir platform. İmzaların gerçek olması için, ge­çerli bir e-posta adresi talep et­mek zorundayız imzacılardan. Yoksa beşerler uydurma e-postalar­la imza atabilir ya da oburunun e-posta adresiyle imza atabilir­di. Bu da platformun güvenilirli­ğini zedelerdi. Atılan imzaların her biri gerçek bireyler tarafından atılıyor. Şahsî bilgiler muhafaza altında. Şahısların eğilimlerinin bilgisi toplanmıyor lakin doğal ki en fazla imzalanan kampanya­lar, ne tarafta değişim beklentisi olduğu konusunda topluma ayna tutuyor. Her yıl, o yıl hangi alan­daki kampanyaların daha çok imzalandığı, en fazla imzalanan kampanyalar üzere bilgilerle kamu­oyuna bir rapor hazırlıyoruz. Bu raporlar, toplumun hangi mevzuda değişim beklediğini görmek için eşsiz birer kaynak. Hazırladığı­mız raporlara https://change­10yil.org/etki-raporlari/ sayfa­sından ulaşabilirsiniz. Siyasetçi­ler, karar vericiler ve gazeteciler bu raporları dikkatle incelemeli. Toplumsal bilimlerden kamuoyuna açık bu raporlara bakan çok sayı­da araştırmacı var.

Yılların kazandırdığı deneyim

Change.org’u öteki aktivizm platformlarından ayıran özel­likler nelerdir?

Hiçbir insanın güçsüz olmadı­ğına ve bir değişim yaratmanın günlük ömrün bir modülü olabi­leceğine inanıyoruz. Platformda gördüğünüz her kampanya, kulla­nıcılar tarafından başlatılıyor. Kü­çük bir grubumuz olsa da kampanya başlatanlara tesirli kampanya met­ni yazma, görsel kullanımı ve kam­panyalarını nasıl muvaffakiyete ulaştı­rabilecekleri konusunda dayanak oluyorlar. Change.org’un yıllardır edindiği tecrübelerle oluşturdu­ğu kampanya araçları, kampanya­ların muhataplarına ulaşmasını sağlıyor. Kampanya başlatanlar, platform üzerinden imza atanlar­la bağlantıya geçerek fikirlerini ala­biliyor, onları kampanyanın evreleri konusunda bilgilendiriyor ve takviye isteyebiliyor.

Gündemi kullanıcı belirliyor

Tercih ettiği problemleri gün­deme nazaran mi belirliyor?

Change.org kendisi kampan­ya başlatmıyor… Kampanyalar yalnızca ve yalnızca kullanıcılar ta­rafından başlatıldığı için, han­gi sorunun gündeme geleceğini de onlar belirliyor. Bir kampan­ya başlatan, kampanyayı ne kadar sahipleniyor ve ne kadar etkin ça­lışıyorsa, mevzu o kadar gündeme geliyor. Biz bir dijital kamu hiz­metiyiz. Misyonlarımızdan biri de, kampanyaları öbür kullanıcıları­mızla paylaşarak, kampanyanın daha fazla bireye ulaşmasını sağ­lamak. Bu manada kullanıcıla­rımızla paylaşacağımız kampan­yaları seçerken, hususun doğru­luğu, hususun toplumun aşikâr bir kısmını ilgilendirip ilgilendir­mediği üzere bahisleri değerlendi­riyoruz. Natürel hususun gündem­de olması da tesirli oluyor ancak Change.org’da kampanya baş­latarak bir mevzuyu kendiniz de gündeme getirebiliyorsunuz. Ör­neğin, hijyenik regl eserde kdv indirimiyle ilgili kampanya baş­ladığında hiç gündemde değildi lakin bu kampanya paylaşıldık­ça gündeme gelmeye başladı, bi­linç arttı ve nihayetinde kampan­ya muvaffakiyete ulaştı.

Kişisel kıssalar ilgi çekiyor

Bugüne dek kimler kullandı ve kimler kullanabilir?

Nefret söylemi içermediği ve öbür topluluk prensiplerine uyuldu­ğu sürece her türlü görüşten her çeşit insan kampanya başlatabili­yor. İnisiyatifler, sivil toplum ku­ruluşları, vatandaş toplulukları, hatta STK’lar bir ortaya gelip ortak kampanya başlatabiliyor ve çok tesirli oluyor. Lakin en değerlisi sa­de vatandaş. Çoklukla en çok ses getiren o insanların ferdî hikâ­yeleri oluyor.

Change.org üzerinde kulla­nıcılarının amacı nedir, dina­miklerde farkındalık yaratıl­maya çalışılıyor ve alınan so­nuçları örnekleriyle açıklar mısınız?

Hedefleri hassas oldukları ko­nuda talep ettikleri değişim için karar vericilerin karar alma­sı. İmza kampanyaları 1950’ler­den beri değişim yaratmanın et­kili bir aracı olarak esasen kulla­nılıyor. Change.org, dijitalleşen dünyayla birlikte, imza kampan­yalarını dijital alana taşıyor ve daha tesirli olmaları için araçlar sunuyor. Karar vericiler de sos­yal medyada olduğu için, toplumsal medya üzerinden onlara sesleri­ni duyurabiliyorlar. Kampanya­nın çok imzalanması ve paylaşıl­ması, karar verici üzerinde baskı oluşturuyor. Change.org üzerin­den karar vericilere e-posta gön­derebiliyor, çok sayıda beşere ulaşabiliyor ve bu imzaları elden de karar vericilere iletebiliyor­lar. Başarılara gelirsek, Change. org’da başlatılan ve bugüne kadar en fazla imzalanan kampanya, hayvana şiddetin cürüm sayılması­na yönelik kampanyaydı. 1 buçuk milyon kişi imza attı. Gayret yıllar sürdü lakin sonunda hayva­na şiddet, kabahatlar kanunun­dan çıkıp ceza kanununa alındı. Bunun dışında birçok muvaffakiyet sa­yabilirim, çok sayıda etraf müca­delesi, imza kampanyalarıyla da güçlenerek muvaffakiyete ulaştı. İlaç kutuları üzerinde evvelden Braille alfabesi yoktu ve görme engelliler ilaçlarını yardımsız alamıyordu. Başlatılan bir kampanya sonra­sı ilaç kutularına Braille alfabesi mecburî hale geldi. Daha pek çok sayabilirim. 10. yılımız için ha­zırladığımız sayfada muvaffakiyetleri da çaba alanlarına ve yıllarına nazaran bu sayfada https://change­10yil.org/basariya-ulasan-kam­panyalar/ listeledik.

Kampanyalar uzun sürebiliyor

Change.org platformunda başarılı bir kampanya başlat­manın anahtarları nelerdir? Hangi faktörler bir kampan­yanın beklenilen maksada ula­şılmasına yardımcı olur?

Öncelikle tesirli bir metinle de­ğişim istenen husus ve tahlil ta­lebi anlatılmalı, tesirli bir görsel kullanılmalı. Sonrasında kam­panyanın, benzeri düşünebilecek insanlara ulaşması için kişinin etrafıyla, toplumsal medya kanal­larında paylaşılması, ilgili husus hakkında çalışan sivil toplum ku­ruluşları ya da bireylerden takviye istenmesi ve karar vericiye ulaş­mak için gerek toplumsal medya ge­rek yüz yüze görüşme üzere yolların denenmesi ve pes etmemek gere­kiyor. Kimi kampanyalar uzun so­luklu olabiliyor.

Önemli bir demokratik araç

Change.org, siyasetçiler ve karar vericiler üzerinde nasıl bir tesire sahiptir? Sizce bu cins platformlar, toplumsal de­ğişimi etkileyebiliyor mu?

Change.org, siyasetçilerin ve karar vericilerin, toplumun han­gi bahiste değişim talep ettiğini görmesi için çok değerli bir kay­nak sunuyor ve tesirli kullanıl­dığında Change.org çok değerli bir demokratik araç. Change.org kampanyalarında, ilgili karar ve­ricinin toplumsal medya hesapları­nı etiketleyerek, her paylaşımda bu karar vericinin etiketlenmesi­ni sağlayabiliyorsunuz, böylelikle her paylaşımda bu talep o kişinin önüne düşüyor. Birebir vakitte ka­rar vericiler de Change.org’da he­sap açarak bu kampanyalara karşılık verebiliyor. Örneğin üç büyükşe­hir belediye liderinin Change. org’da karar verici hesabı var. Bu alanı kullanan siyasetçilerin sa­yısı gün geçtikçe artıyor.

”En büyük toplumsal bağlantı platformu”

Change.org kullanıcıla­rı hangi ülkelerden geliyor? Platformun global bir tesiri olduğunu söyleyebilir miyiz?

Change.org’un dünya çapında 424 milyondan fazla kullanıcı­sı var. Dünyanın en büyük toplumsal değişim platformu. Şu an Türkiye dahil 27 ülkede şubesi bulunuyor. Global kampanyalar farklı dille­re çevrilerek global tesir de yara­tabiliyor.

Change.org’un muvaffakiyet hika­yelerinden birini paylaşabilir misiniz? Bir kampanyanın so­nucunda elde edilen somut bir değişiklik hakkında bilgi ver­mek mümkün mü?

Evet, çabucak yakın vakitli so­mut bir örnekten bahsedeyim. 6 yaşındaki Yusuf Kerim kanser hastası, annesi ise hapisteydi. Yu­suf Kerim’in babasının attığı twit­lerden mevzuyu gören bir vatandaş, annenin tedavi mühletince özgür kalması için bir kampanya başlat­tı. Kampanya kısa müddette 90 bin imzaya ulaştı. Kampanyayı baş­latan kişi, çok sayıda gazeteciye, siyasala yazdı, kampanya büyü­dü. Evvel anneye süreksiz müsaade verdi­ler. Tedavi mühletince çıkması için kanunun değişmesi gerekiyordu. Toplumsal baskı sayesinde bu da süratli bir formda gerçekleşti ve Yu­suf Kerim ve annesi kavuştu.

Sosyal medya etkin kullanıyor

Change.org’un gelecekte ye­nilikler yaşayacak mı, nasıl gelişecek, daha aktif bir plat­form olması için planlarınız var mı?

Platform kullanıcıların ihtiyaç­ları doğrultusunda her geçen gün kendini yeniliyor. Uzun bir mühlet kullanıcılarımızla e-posta üzerin­den bağlantıya geçtik, hala da geçi­yoruz lakin artık toplumsal medyayı da çok etkin kullanıyoruz. Şu an­da Change.org Türkiye’nin Ins­tagram’da 288 bin, Twitter’da 108 binin üzerinde takipçisi var. Plat­formda da, toplumsal medya kanalları üzerinden daha kolay paylaşılma­sı ve imzalanması için çalışmalar yapılıyor.

Change.org hakkında sayı­sal bilgiler verebilir misiniz?

Türkiye’de 20 milyonun üzerin­de kullanıcımız var. Geçtiğimiz yıl Change.org Türkiye’nin onun­cu yılıydı. On yılda 315.145 kam­panya başlatıldı. 138.077.655 imza atıldı ve 1805 kampanya muvaffakiyetle sonuçlandı. Her yıl ortalama yüz seksenkampanya muvaffakiyete ula­şıyor, yani her iki günde bir kam­panya başarılı oluyor. Her yıl so­nunda o yılın sayılarıyla ilgili rapor yayınlıyoruz. Hem 10 yılın sayılarına, hem de her yıl yayın­ladığımız raporlara Change10yil. org adresinden ulaşabilirsiniz.

Dr. Uygar Özesmi kimdir?

Change.org Türkiye Kurucusu ve Genel Direktörü

Change.org Türkiye’nin Kurucusu ve Genel Yöneticisi olmanın yanı sıra Dr. Uygar Özesmi bir akademisyen, bir etraf bilimci ve tabiat muhafaza alanındaki birçok toplumsal teşebbüsü ve Good4Trust.org ile de bir Ashoka Senior Fellow. Kaygısı ekolojik ve toplumsal açıdan adil bir iktisadın kurulması. Bilim ve sivil toplum alanındaki çalışmaları çok eskilere dayanıyor… Vaktinde Etraftan Sorumlu Devlet Bakanı Adnan Kahveci’nin danışmanlığını yapmış. Erciyes Üniversitesi Etraf Mühendisliği Bölümü’nü kurmuş, 2001 yılında Türkiye’nin birinci kitle kaynak platformu olan KusBank.org’un sonrasında BirdLife’ın Türkiye temsilcisi olan Tabiat Derneği’nin kurucu başkanlığını yapmış. New York’ta Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nda Etraf Uzmanı, TEMA Vakfı Genel Müdürlüğü, hatta Greenpeace Akdeniz Genel Yöneticiliği misyonlarını yürütmüş. Kendisini Açık Radyo’daki günlük Gezegenin Geleceği programından da tanıyor olabilirsiniz. 2012 yılında da Türkiye’de Change.org’u kurmuş