Necmi ÇELİK
Dış ticarette çoklu taşıma modları bilhassa konjonktürel olumsuz gelişmelerde ve krizlerde stratejik ehemmiyet taşıyor. Lojistik şirketleri de lojistiğin dört ayağında var olabilmeyi hem sürdürülebilirlik hem de rekabet açısından gerekli görüyorlar. Türkiye’de lojistik şirketleri bilhassa Avrupa’ya yönelik taşımalarda deniz yolu ve demiryolu kontağını birleştiren tahlilleri yaygınlıkla kullanıyorlar.
Özellikle İtalya ve Fransa limanlarına yönelik ro-ro çizgileri üzerinden treyler ve konteynerlerle giden yükler buradaki limanlardan Avrupa’nın içlerine demiryolu sınırlarıyla sevk edilebiliyor. Demiryoluyla gerçekleşen ihracat taşımalarında Almanya paha bazında, Bulgaristan da yük bazında birinci sırada yer alıyor. Blok tren uygulaması ise bugün önde gelen lojistik şirketlerinin intermodal taşımalarında giderek ön plana çıkıyor.
12 lojistik merkezine demiryolu bağlantısı
Türkiye’de liman-demiryolu kontaklarını sağlayacak yatırımlar hem ihracat potansiyeli hem de çevreci nakliyat tarafından büyük kıymet taşıyor. Son bilgilerle Türkiye’de mevcut 217 liman ve iskelenin 21’inde ve 295 OSB’nin 13’ünde demiryolu irtibatı bulunuyor.
Ayrıca 12 lojistik merkezin demiryolu ilişkisi kurulmuş durumda. Doğu-batı ekseninde yeni demiryolu çizgilerinin açılması ve bu çizgilerin hem limanlara hem de otoyollara ve lojistik merkezlere irtibat yatırımlarının gerçekleştirilmesi bölümün en büyük beklentisi olarak lisana getiriliyor.
Türkiye’nin dış ticaret taşımalarında 2022 yılında yüzde 1’e yakın seviyelerde seyreden demiryolu hissesi 2023 yılı birinci yarıda yüzde 0.78’e ve Kasım 2023 prestijiyle da yüzde 0,70’e geriledi. Bilgiler geçen 10 yılda demiryolunun dış ticaret taşımalarındaki hissesinin yüzde 1’in altında kaldığına işaret ediyor. Demiryolunun yurtiçi taşımalarda hissesi ise yaklaşık yüzde 4 civarında bulunuyor.
En büyük yük denizde
Taşıma modlarının dış ticaret içindeki hisselerine bakıldığında hem paha hem de tartı olarak deniz yollarının en büyük yükü taşıdığı görülüyor.
Ocak-Kasım 2023 bilgilerine nazaran deniz yolları toplam dış ticaret içinde paha olarak yüzde 59,19’luk bir hisseye sahip durumda. Tıpkı devirde deniz yollarının bedel bazında ihracattaki hissesi yüzde 56,31 ve ithalatta da yüzde 61,46 seviyesinde bulunuyor. Paha bazında karayollarının dış ticaret taşımalarındaki hissesi yüzde 26,18, ihracatta yüzde 32,95 ve ithalatta da yüzde 20,85 seviyesinde.
Taşıma maliyeti açısından en kıymetli yol olarak görülen havayolunun Ocak-Kasım 2023 periyodunda toplam dış ticaret taşımalarındaki hissesi paha bazında yüzde 13,93, ihracatta yüzde 9,95 ve ithalatta ise yüzde 17,06’lık bir oran oluşturuyor. Demiryollarının ise dış ticaret taşımalarında paha olarak yüzde 0,70, ihracatta yüzde 0,79 ve ithalatta da yüzde 0,63 üzere sembolik seviyelerde bir hisse aldığı görülüyor.
Dış ticaret taşımalarında yük bazında sayılar en büyük yükü tartışmasız bir biçimde deniz yolunun üstlendiğine işaret ediyor. Ocak-Kasım 2023 periyodunda deniz yolları toplam dış ticaret yükünün yüzde 87,77’sini taşıdı. İhracatta bu oran yüzde 78,76 ve ithalatta da yüzde 93.44 oldu.
Ağırlık bazında karayolları tıpkı periyotta dış ticaretin yüzde 11,30, ihracatta yüzde 19,43 ve ithalatta da yüzde 6,19 hisse aldı. Bu datalarla karayolu ve deniz yolu birlikte dış ticaretin yüzde 98,41’ini taşıdı. Yük olarak dış ticaret taşımalarında daha yüksek hisse alması beklenen demiryollarının hissesi kelam konusu devirde toplamda yüzde 0,53, ihracatta 0,86 ve ithalatta da yüzde 0,32 olarak ortaya çıktı.
Türkiye lojistikte çok kıymetli avantaja sahip
Akca Lojistik Genel Müdürü Enes Akça, 2024 yılında yeni yatırımlar yaparak Türkiye’deki hizmet ağını genişletmeyi hedeflediklerini söyledi. Akça, “Biz hem yeni yatırımlarla depo sayımızı arttırmayı, müşteri portföyümüzü genişletmeyi, hem de istihdam ve teknoloji tarafında daha güçlenmeyi hedefliyoruz. Gayemiz lojistik denilince akla gelen birinci 3 firmadan biri olmaktır” dedi.
Enes Akca, yurt içi faaliyetleri yanı sıra gelecek planları içerisinde öbür bir ülkede misal lojistik modeliyle hizmet sunmaya yönelik fırsatları değerlendirdiklerini söyledi. Türkiye’de lojistik bölümünün genel ekonomik büyümenin önünde giden, güçlü bir büyüme potansiyeline sahip olduğuna dikkat çeken Enes Akca, dalın yılı 40 milyar dolarlık ihracatla tamamladığını hatırlattı.
Akça, “Toplamda 100 milyar dolarlık pazar büyüklüğüne sahip olan dalımız, dünyada 11., Avrupa’da 5. sırada bulunuyor. Ülkemizin coğrafik avantajları uygun kullanılırsa lojistik dalı bilhassa milletlerarası alanda en az turizm kadar yüksek döviz kaynağı üretebilir. Tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması projesinin en kıymetli bileşenlerinden birini oluşturan Orta Koridor’da yer almak Türkiye için kıymetli stratejik adımlardan biri olacak” değerlendirmesini yaptı.
