Son yılların en çok duyulan kavramından biri ‘mükemmeliyetçilik’, bazen kişinin kendine yakıştırdığı bazen ise diğerlerine, titiz çalışmalarının tarifi olarak söylenen bir söz. Pekala gerçek mu?
Çok çalışmak, işini güzel yapmak için uğraş etmek bu tarifin içine girer mi? ‘Ben mükemmeliyetçiyim’ diyen biri kendine yönelik olumlu bir tarif yapmış olarak görünse de mutlak mükemmeliyetçilik gayesi memnunluk getiriyor mu?
Mükemmeliyetçiliğin farklı boyutları olduğunun altını çiziyor uzmanlar. Kendine odaklı, diğerleri odaklı olarak ayrılabiliyor. Kavram ayrıyeten bireyden yüksek beklentileri de kapsıyor. Bu bahisle ilgili olarak sorularımızın karşılıklarını ruhsal danışman, muharrir Funda Işık Akay’dan öğreniyoruz.
Gerçekçi maksatlar koymak önemli
Mükemmeliyetçilik nedir?
Mükemmeliyetçilik, kesinlikle harika olana ulaşmanın gerekli olduğu inancından beslenen his, fikir ve davranış bütününe verilen isimdir. Kişi yaptığı hiçbir şeyin gereğince düzgün olduğunu düşünmez.
Mükemmeliyetçilik yapabileceğinin en güzelini yapmakla karıştırılmamalıdır zira zati emelimiz yapabileceğimizin en uygununu yapmak olmalıdır. Kendimize maksatlar, standardlar koymak kusursuz bir şeydir lakin bu gayelerin gerçekçi olması gerekir.
Mükemmeliyetçilerde ise amaçlar zorlayıcı hatta bazen gerçekçi de değildir. Sonuç olumsuz olduğunda ise kendini ağır bir eleştirme durumu vardır. Bizim toplumumuzda genelde mükemmeliyetçilik dikkatli olmak, üretken olmak ve çalışkan olmak olarak algılanır. Halbuki, tam manasıyla kendini ihmal ve göz gerisi etmektir.
Reddedilmemeye çalışmak
Kişiler neden mükemmeliyetçi olur?
Mutlaka bundandır diyememekle birlikte çoklukla çocuklukta yüksek standartlarla, yanılgı hissesi pek bırakmayan eleştirel ebeveynlerle büyümemizden kaynaklı olabilir.
Ebeveynlerini kendilerini daima eleştirirken gözlemlemekten kaynaklı da olabilir. Bu tavırlarla büyüyen çocuklar, genelde yapabileceğinin en uygununa odaklanmak yerine; diğerlerinin onayını almaya ya da reddedilmemeye çalışmaktadırlar. Aslında mükemmeliyetçilik, yetersizlik, değersizlik, sevilmeme, duyulmama, görülmeme üzere duygusal yaraları kapatan bir yara bandı üzeredir.
Hata yapmaktan kaçınma vardır zira kusur yapmakla ilgili olumsuz tecrübeler vardır ve bu durumun oluşturduğu kaygıdan kaçınmak için kendileri ile bağlarını keserler. Mükemmeliyetçilik sayesinde inançlı, denetimli ve rahat hissederler. Ta ki bir başarısızlıkta inançlı alanlarından çıkmış hissedene dek.
Beynimiz bize öykü anlatıyor
Peki yardım almadan nasıl kendimize, etrafımıza yardım edebiliriz?
Öncelikle birinci kademe kabul aslında. Etrafımıza, vücudumuza, hislerimize ses verip ben yüksek beklentiler içindeyim diyebilmek. Farkındalık geliştiği noktada kişi kendisine şu anki hissim ne diye sormalı.
Bu şahıslar genelde daima fikir boyutunda kalırlar. Beyin aslında kıssa anlatıcı ve dinlenmek istiyor. Fakat bu öykülerin kimileri gerçek, kimileri varsayımsal. Bizim vazifemiz ise; beynin bize ne cins bir kıssa anlattığını fark etmek. Farkettiğimiz noktada ise şunu sormak: Beynim beni neden muhafazaya çalışıyor? Burada yanıt aslında bir his olacaktır.
Bu formda de his fark edilmiş olur. Tekrar bir yol ise, kendi mükemmeliyetçiliğimiz ortaya çıktığında sevdiğiniz bir kişinin kusursuz olmayan yanlarına odaklanın ve deyin ki: Ben seni harika olmayan yanlarınla, kusurlarınla seviyorum zira ben de kusursuz değilim. Ve bu da çok olağan. Bir şahıslar anda kalmakta da zorlandığımdan nefes çalışmaları da yararlı olabilir lakin o noktada vakit zaman nefesi de gerçek alıyor muyum tasası doğabilir.
Bu sebeple nefes idmanını yalnızca olumsuz hisler geldiğinde değil, daima tekrarlıyor olmalarında yarar var. Sevdiğimiz birine ise sen zati harikasın, başarılısın, kendine haksızlık ediyorsun demek yerine, yorulduğunu ve yıprandığını görüyorum. Senin için yapabileceğim bir şey var mı, nasıl hissediyorsun demek en doğrusu.
Bilinç altı ve geçmişte yaşanılanlar önemli
Yardım almaları gerekli mi?
Şayet şahısların kendilerine koydukları amaçlar tümden gerçekçi olmaktan çıktı ise bu maksatlara ulaşmak ismine kendini, sevdiklerini erteliyor ve yeniden de sonuçlardan tatmin olmuyorlarsa ve tükenmişlik sinyalleri varsa uzman yardımı alınması gerektiğini söyleyebiliriz. Bilişsel davranışçı yollar de kullanılmakla bir arada; bilinçaltı ve geçmiş yaşantılarla kesinlikle ilgilenilmelidir.
Mükemmeliyetçi kişi özellikleri
Sevgi isteği, onay ve kabul bekleme başarısızlık korkusu
Öz paha eksikliği
Her vakit olumsuzu ön planda tutma
Yanlış yapmaktan korkmak
Katı düşünmek