Deflasyon, piyasa fiyatlarıyla yakından ilgili bir ekonomi kavramıdır. Bu iktisat terimi, piyasa fiyatlarındaki genel düşüşü ifade eder. Enflasyon temel olarak piyasada artan fiyatlara karşı azalan alım gücü nedeniyle gerçekleşir. Deflasyon ise bunun tam tersi olarak fiyatların azalmasını ve alım gücünün artmasını ifade eder. Ancak bu durum belli bir dengeye oturtulamadığında arz miktarını geçen talep yoğunluğu ekonomik ve sosyal krizlere yol açabilir.
Tarihte yaşanan çeşitli deflasyon örnekleri bulunur. 2006-2016 yılları arasında Japonya’da yaşanan durgunluk dönemi bilindik örnekler arasında yer alır. Bu dönemde gerçekleşen pozitif arz şoku, Japonya’da fiyatlarda hızlı düşüşe ve işsizlik artışına neden olmuştur. 1929 yılında ABD’de yaşanan Büyük Buhran da bunun en büyük örneklerinden biridir.
Piyasa fiyatları, zaman zaman aşağı ve yukarı yönde dalgalanmalara şahit olabilir. Bu dalgalanmaların toplu şekilde artı yönde gerçekleşmesi enflasyonu doğurur. Piyasa fiyatlarının tamamında görülen eksi yönde dalgalanma ise deflasyon nedir sorusunu akıllara getirir. Bu kavram, enflasyonun karşıt anlamlısı olarak düşünülebilir. Fiyat seviyesinin genel anlamda düşmesi olarak açıklanabilen bu durum, olumsuzluğu çağrıştırmasa da ekonomik krizlere yol açabilir.
Deflasyonun Nedenleri Nelerdir?
Piyasada sürekli olarak düşen fiyatlar, alıcılarda düşüşün devam edeceği algısını uyandırır. Daha düşük fiyatlar bekleyen tüketicilerin ürünlere olan talebi de yavaşlar. Pozitif arza karşı neredeyse duran talep, mal ve hizmetlerin birikmesine yol açar. Yani deflasyon sebeplerinin ilki arz ve talebin aynı anda aşağı yönde hareket etmesidir. Diğer deflasyon nedenleri ise aşağıdaki gibidir.
- Üretici ve tüketicilerin aynı anda tasarruf meyli göstermesi
- Piyasada para arzının hızla azalması
- Alım gücünün azalması
- Yetersiz dış talep
Bu ekonomik buhran, mevcut teknolojik gelişmeler ve küresel sağlık sorunları nedeniyle de gerçekleşebilir. Örneğin dünyayı etkisi altına alan salgınlar, toplumda belli mallara karşı tasarrufa yönelme eğilimi doğurabilir.
Deflasyon Sonuçları Nelerdir?
Deflasyon, enflasyona karşı olumlu bir kavram gibi görünse de ileri boyutlara ulaştığında arz tarafında çeşitli sorunlara yol açabilir. Ülke ekonomisini de doğrudan etkileyen deflasyon sonuçları şu şekilde sıralanabilir;
- Ülkenin ulusal gelirinde düşüş gerçekleşir.
- Ürünlerin birikmesi ve satışlardaki azalma şirketlerde ekonomik kayıplara yol açabilir.
- Kâr düşüşü işçi maliyetlerini karşılamaya engel olurken işsizliği artırır.
- Paranın değerinin kontrolsüz şekilde artması dış ticaretteki dengeleri bozar.
- Yatırımcıların servetlerini faiz getirili araçlara yönlendirmesiyle talep daha da azalır.
Deflasyon; üretim, ücret, talep ve istihdamın aynı anda düşüşe geçmesiyle ekonomik durgunluğa yol açar. Fiyatların her zaman düşeceğine olan inanç, içinden çıkılması güç bir kısır döngüye neden olabilir.
Deflasyon Nasıl Önlenir?
Deflasyon sarmalının önüne geçmek için ülke çapında çeşitli önlemler almak gerekir. Deflasyon özellikleri ve nedenleri kadar tedbirler de oldukça önemlidir. Kamu harcamalarını artırma ve bunun için yapılabilecek girişimler ilk önlemler arasında yer alır. Faizlerde azalmaya giderek tüketicilerin kredi talebi ve harcama eğilimi artırılabilir. Azaltılan vergi oranları, yatırımların ve harcamaların da doğrudan artmasına yardımcı olur. Çalışanların aldığı ücretleri artırmak arz ve talebin dengelenmesini sağlar. Özel sektörü yatırıma yönlendiren teşvik uygulamaları, negatif talep şokunu önlemeye yardımcı olabilir.
