Yılmaz, 2024 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2022 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifi’ne ait TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde yaptığı sunumda, 2022’de Rusya-Ukrayna savaşı sonucu tedarik zincirlerinde yaşanan aksaklıklar ve global güç ile besin fiyatlarının artışı sonucu oluşan aksiliklere karşın, büyümeyi destekleyici siyaset ve önlemlerle Türkiye iktisadının hudutlu seviyede etkilendiğini, iktisadi faaliyetin canlılığını sürdürdüğünü belirtti.
Türkiye’nin yüzde 5,5 ile OECD ülkeleri ortalaması olan yüzde 2,9’un epey üzerinde bir büyüme oranına ulaştığını ve 13 yıllık kesintisiz büyümesini sürdürerek olumlu ayrıştığını kaydeden Yılmaz, bununla birlikte 2020-2022 periyodunda kümülatif olarak, dünya iktisadı yüzde 7 büyürken Türkiye iktisadının yaklaşık yüzde 20 büyüdüğüne işaret etti.
Cevdet Yılmaz, “2023’ün birinci yarısı prestijiyle kuvvetli iç talep ve hizmetler bölümü öncülüğünde yüzde 3,9 büyüme ile son 12 çeyrektir kesintisiz büyüme sürecimiz devam etmiştir. Yılın ikinci yarısında turizm ve iç talepteki seyrin ekonomik faaliyetlerdeki olumlu görünümü koruyarak büyümeyi desteklemesi beklenmektedir. Global seviyede ekonomik sakinlik belirtilerine karşın 2023 yılı genelinde Türkiye iktisadının yüzde 4,4 büyüyeceği varsayım edilmektedir.” diye konuştu.
Türkiye iktisadının 2022 yılı prestijiyle yaklaşık 906 milyar dolar Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) büyüklüğüyle dünyada 19’uncu sırada yer aldığını ve IMF raporunda yer alan iddialara nazaran bu yıl sonu prestijiyle 17’nci sıraya kadar yükseleceğinin öngörüldüğünü kaydeden Yılmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Satın Alma Gücü Paritesi cinsinden GSYH büyüklüğüne nazaran ise ülkemizin dünyanın en büyük 11’inci iktisadı pozisyonunu muhafazası beklenmektedir. Kaydedilen güçlü büyüme performansıyla 2018 yılında 28 bin 299 dolar olan Satın Alma Gücü Paritesi cinsinden kişi başına gelirin 2023’te artışını sürdürerek 41 bin 354 dolar düzeyine kadar yükselmesi ve 2022’de yüzde 69 olan AB ortalamasına yakınsama oranının yüzde 72,2’ye ulaşması öngörülmektedir. 2024’te ise iktisadın üretim ve talep istikametiyle istikrarlı bir görünüm sergileyerek, büyümenin sürdürülebilir bileşenleri olan net ihracat ve sabit sermaye yatırımlarının tartısının arttığı bir yapıyla yüzde 4,0 büyüme oranına ulaşılması hedeflenmektedir.”
“Deprem felaketine karşın ihracatta global hissemiz artmaya devam ediyor”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, güçlü ekonomik aktivitenin istihdam oluşturma kapasitesi üzerinde olumlu tesirleriyle, istihdamın bu yılın ikinci çeyreğinde tarihi yüksek düzeylerine ulaştığını belirterek, “Yılın ikinci yarısında turizm ve iç talepteki seyrin ekonomik faaliyetlerdeki olumlu görünümü koruyarak büyümeyi desteklemesi beklenmektedir. Yılın birinci yarısında net 220 bin istihdam artışı sağlanmış olup 2023 yılı genelinde iktisattaki canlılığın sürmesiyle yıl sonu prestijiyle istihdamdaki yıllık artışın 900 bini aşarak işsizlik oranının yüzde 10,1’e gerilemesi; 2024 yılında ise yüzde 10,3 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Önümüzdeki üç yıllık süreçte istihdamın yıllık ortalama 909 bin kişi artacağı ve iş gücüne iştirak oranlarında öngörülen artışa karşın işsizlik oranının 2025 yılı prestijiyle tek haneli düzeylere kalıcı olarak düşeceğini varsayım etmekteyiz.” dedi.
Enflasyonun dünya genelinde bir sorun haline geldiği son yıllarda, makroekonomik ve finansal istikrarı kalıcı bir formda güçlendirmek emeliyle çeşitli önlemlerin hayata geçirildiğine dikkati çeken Yılmaz, “Son devirde para siyasetinde güncelleme ve makro ihtiyati önlemlerde sadeleştirme ile nakdî transfer sistemini güçlendirmek, makro finansal istikrarı sağlamlaştırmak amaçlanmıştır. Para ve maliye siyasetleri ortasındaki eş güdümü sağlayan, şeffaf ve emniyetli siyaset adımlarımızın olumlu tesirleri ile 2024 yılının ikinci yarısından itibaren kalıcı bir dezenflasyon sürecine girmeyi bekliyoruz. İçinden geçtiğimiz bu devri, geçiş süreci olarak tanımlayarak dezenflasyon sürecinin başlaması için gerekli adımları atmayı sürdürmekteyiz. Bu doğrultuda, enflasyon kalıcı ve düşük tek haneli düzeylere gerileyene kadar tüm siyaset araçları kararlılıkla kullanılmaya devam edilecektir.” değerlendirmelerinde bulundu.
Cevdet Yılmaz, bu yıl global ölçekte devam eden sıkılaştırıcı para siyaseti uygulamalarının ekonomik aktivite üzerindeki tesirlerinin bilhassa ana ihracat pazarı olan Avrupa ekonomilerinde daha da şiddetli bir halde hissedildiğini tabir ederek, Avrupa ekonomileri için büyüme beklentilerinin, salgın periyodu hariç tutulduğunda son yılların en düşük düzeyine indiğini anlattı.
Yılmaz, şöyle konuştu:
“Buna karşın 2023 yılı Eylül ayı prestijiyle yıllıklandırılmış ihracatımız 253,5 milyar dolar düzeylerinde bulunmaktadır. Zayıflayan dış pazar ve Şubat ayında yaşadığımız zelzele felaketine karşın ihracatta global hissemiz artmaya devam etmektedir. Global ihracattan aldığımız hisse yılın birinci çeyreğinde yüzde 1,03; ikinci çeyreğinde ise yüzde 1,05 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu artışta, dış pazarlarda etkin bir biçimde faaliyet gösteren ihracatçılarımız ile onlara uygun bir iş yapma ortamı sunan politikalarımız temel belirleyici ögeler olmuştur. 2024 yılında ihracat maksadımız olan 267 milyar dolara ulaşmak için gerekli tüm siyaset adımları hayata geçirilecektir. Global seviyede yeni eğilimleri dikkate alarak rekabetçiliği güçlendirmek ve tedarik zincirlerinde yaşanan değişimlerle ortaya çıkacak fırsatlardan azami ölçüde yararlanmak üzere tüm gücümüzle çalışmayı sürdüreceğiz.”
“KOBİ’lere sağlanan kredilerin hissesi yüzde 27,9’a çıkmıştır”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, ithalat tarafında ise gelecek periyotta sıkılaştırıcı siyasetlerin da tesiriyle son iki aydır süregelen düşüşün devam edeceğini ve cari süreçler istikrarında güzelleşme yaşanacağını öngördüklerini bildirdi.
Türkiye’nin turizm geliri ve ziyaretçi sayısı açısından salgın öncesinden daha güçlü bir performans sergilediğini, bu gelişmelerin hizmetler istikrarı üzerinden cari süreçler istikrarına olumlu yansımalarını sürdürdüğünü lisana getiren Yılmaz, “Turizm bölümünün güçlü performansıyla 2023 yılı sonunda turizm gelirlerimizin 55,6 milyar dolar ile rekor bir düzeye ulaşmasını bekliyoruz. Bu gelişmeler sonucunda 2023 yılı sonu prestijiyle cari süreçler açığının GSYH oranının yüzde 4 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir.” halinde konuştu.
Yılmaz, finansal piyasaların görünümüne bakıldığında Eylül 2023 prestijiyle bankacılık bölümünün tahsili gecikmiş alacaklar oranının yüzde 1,5 ile tarihi düşük düzeylere gerilediğini tabir ederek, Ağustos 2023 prestijiyle yüzde 18,5 olan Sermaye Yeterlilik Rasyosu’nun da dalın beklenmeyen şoklara karşı güçlü tamponlara sahip olduğunu gösterdiğini söyledi.
Türkiye’nin, hanehalkı ve gerçek kesim borçluluğu bakımından düşük bir riskliliğe sahip olduğuna dikkati çeken Yılmaz, Milletlerarası Ödemeler Bankası data tabanına nazaran, 2023 yılı birinci çeyreği prestijiyle Türkiye’nin hanehalkı borcunun GSYH’ye oranı yüzde 11,4 iken, gelişmekte olan ülke yüklü ortalamasının yüzde 48,4 olduğunu belirtti.
Yılmaz, “Türkiye, finansal kesim dışındaki firmaların borcunun GSYH’ye oranında da 2023 yılı birinci çeyreği prestijiyle yüzde 51,9 ile düşük riskliliğe sahiptir. Tıpkı periyotta gelişmekte olan ülke yüklü ortalaması yüzde 111,4’tür. İhracat, yatırım ve üretimi desteklemek emeliyle tesirleri 2022 yılı ikinci çeyreğinden bu yana izlenen maksatlı kredi siyasetleri sonucunda bu kredilerin; toplam krediler içindeki hissesi 2022 yılı mart ayındaki yüzde 17,5 düzeyinden 2023 yılı ağustos ayı prestijiyle yüzde 19,4 düzeyine yükselmiştir. Birebir periyotta KOBİ’lere sağlanan kredilerin hissesi ise yüzde 23’ten yüzde 27,9’a çıkmıştır.” bilgisini verdi.
Bu yıl haziran ayından itibaren para siyasetinde kademeli faiz artışı ve makro ihtiyati siyasetlerde sadeleşme sürecinin yürütüldüğünü anımsatan Yılmaz, “Atılan adımlarla kredi piyasasının fonksiyonelliği artırılırken tüketici kredilerindeki artışların daha istikrarlı bir patikaya gelmesi sağlanmıştır. Yıllık tüketici kredi artışı 2023 yılı Nisan ayında en yüksek bedelini gördükten sonra Eylül ayı prestijiyle yüzde 50’nin altına gerilemiştir.” diye konuştu.
Yılmaz, hazine dayanaklı KGF paketleri hazırlanırken yatırım ve ihracat odaklı hedefler ön planda tutularak kredilerin öncelikli bölümlere kullandırılmasına ihtimam gösterildiğini tabir etti.
“Toplam 7,5 milyar dolar dış finansman sağlanmıştır”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, merkezi idare yurt içi borç stokunun vadeye kalan müddetinde de güzelleşmenin sürdüğünü lisana getirerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“2021 yılında 3 yıl olan iç borçlanmanın ortalama vadesi 2022 yılında 3,6 yıla, 2023 yılının ağustos ayı prestijiyle ise 3,8 yıla yükselmiştir. 2023 yılı dış finansman programı çerçevesinde, nisan ayında Hazine tarafından milletlerarası piyasalarda birinci yeşil tahvil ihracı gerçekleştirilmiş, 2,5 milyar dolar fiyatındaki ihraçta, ihraç fiyatının üç katından fazla talep gelmiştir. Kelam konusu yeşil tahvil ihracı ile ocak ve mart aylarında gerçekleştirilen öteki iki ihraçla birlikte toplam 7,5 milyar dolar fiyatında dış finansman sağlanmıştır.”
AB tarifli genel idare borç stokunun, ulusal gelire oranla hayli düşük düzeyde bulunduğunu belirten Yılmaz, 2021 yılı sonuna nazaran 10,1 puan seviyesinde bir gerilemeyle 2022’de yüzde 31,7 düzeyinde gerçekleşen AB tarifli genel idare borç stokunun GSYH’ye oranının bu yılın ikinci çeyreği prestijiyle yüzde 34 olarak gerçekleştiğini anlattı. Yılmaz, bu oranın AB ülkelerinde bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 83,7 olarak gerçekleştiğini aktardı.
Cevdet Yılmaz, mart 2023 prestijiyle Memleketler arası Ödemeler Bankası datalarına nazaran kamu borç stokunun ulusal gelire oranının, gelişmekte olan ülkelerde yüzde 67,4; gelişmiş ülkelerde yüzde 109,1 iken Türkiye’de yüzde 31,1 olarak gerçekleştiğini bildirdi.
Türkiye iktisadının hedeflenen güçlü ve istikrarlı büyümeyi sağlaması için yurt içi tasarrufların değer taşıdığını tabir eden Yılmaz, “2021 yılında GSYH’ye oranla yüzde 30,6 olarak gerçekleşen yurt içi tasarruf oranı, iç tüketimdeki artışa bağlı olarak 2022 yılında yüzde 30,0 olarak gerçekleşmiştir. 2003 yılında faaliyete başlayan Ferdî Emeklilik Sistemi (BES) ve 2017 yılında yürürlüğe giren Otomatik İştirak Sistemi (OKS), devletimizin teşvikleriyle birlikte tasarrufların artırılmasında değerli bir rol oynamaktadır.” biçiminde konuştu.
