Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası İdare Şurası Lideri Mehmet KAYA:
Deprem sonrası yapılan incelemelerde 14 bin üzerinde ağır, 10 bin üzerinde orta hasarlı olmak üzere yaklaşık 25 bin konutun ziyan gördüğü tespit edildi. Kentte hasarlı yapıların yıkım çalışmaları devam ediyor. 150 bin insan barınma sorunu ile karşı karşıya kaldı. Kent genelinde barınma sorunu yaşayanlar aileleri ile birleşerek, kırsaldaki ömür alanlarına taşınarak bu sorunu çözmeye çalıştı. Süreksiz ömür alanlarında şu an kentte 7 bin 500 kişi kalıyor.
Barınma sorunu yaşayanlar yüklü kent içinde ve kırsal bölgelerde aileleri ile birleşerek ömürlerini sürdürüyor. Kırsal bölgelere başka zelzele vilayetlerinden de göç eden aileler oldu. Bilhassa çalışmak için öbür sarsıntı vilayetlerine göç eden aileler geri dönerek kırsal bölgelerdeki ailelerinin yanında kalmaya başladı.
İş gücü kaybı orta vadede daha da derinleşebilir
Kentte hasarlı yapılardaki üretim ve hizmet alanları dışında bir iş gücü kaybı yaşanmadı. Kent sarsıntı sonrası mevcut istihdamı muhafazaya çalıştı. İnşaat dalında öteki sarsıntı vilayetlerine kayan bir iş gücü var.
Ama bunun da süreksiz olduğunu düşünüyoruz. İş gücü kaybının orta vadede zelzelenin tesirleri ve ekonomik meselelerin tesirlerinin daha da derinleşerek yaşanacağını iddia ediyoruz. Diyarbakır’da mahallî kurumlar olarak sarsıntıdan çabucak sonra bir ortaya gelerek kriz masası oluşturduk.
Binalarımızı, işletmelerimizi vatandaşlarımıza açtık ve temel besin ve muhtaçlık materyalleri için dayanak verdik. Kendi gücümüz ve kapasitemiz ile sağladığımız iş birlikleri ile çalışmalarımıza devam ettik. Hasar gören işletmelerimize finansal dayanaklar için çalışma yaptık, barınma sorunu ile karşılaşan ve iş bulmakta zorlanan ailelere takviye verdik.
228 işletme ve esnafımıza hibe takviyesi sağladık
İşletmelerimiz için değerlendirdiğimizde; vergi ertelemeleri Diyarbakır için bitti. Sarsıntı sonrasında işletmelerimizin bir kısmı kredi takviyelerinden yararlandılar. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın sağladığı finansman ile Oda olarak zelzeleden ziyan gören 228 işletme ve esnafımıza hibe takviyesi sağladık.
Ancak şu an hem zelzele hem de mevcut ekonomik problemler nedeni ile zorlanan işletmelerimiz için takviyeler yok. Yalnızca teşvik paketindeki vergi indirimleri devam ediyor. İşletmeler bilhassa son bir yıldır hem iç hem de dış pazarlarda daralan satışlarını artan üretim ve işgücü maliyetlerine karşın muhafazaya çalışıyorlar.
İstihdamın korunması, girdi maliyetlerinin karşılanması ve bilhassa dış pazarlara açılabilmeleri için dayanaklara muhtaçlık var. Kentte ağır ve orta hasarlı konut sayısı 25 binin üzerinde ve bilhassa dar gelirli aileler için yapı stoku yok. Elbette ki en kıymetli beklenti, hasar gören yapıların yıkılması ve barınma alanlarının sürdürülebilir bir halde oluşturulması.
Yatırımların sürdürülmesi için özel siyasetler gerekiyor
Zelzelede kent merkezinden kırsala gerçek bir göç yaşandı. Kırsal alanların değerini pandemi devrinde de gördük. Kırsalda model hayat ve üretim alanlarının geliştirilmesi de hayli kıymetli. Tekrar sarsıntı vilayetleri hem ziraî üretim hem de sanayi üretimi açısından değerli merkezler. Bu vilayetlerde yatırımların sürdürülmesi için özel siyasetler gerekiyor.
Ancak dediğimiz üzere zelzele sonrası vilayetlerde değişen hayat şartları, temel kent hizmetlerine erişim sıkıntıları nedeni ile yaşanan göçler kalıcı olabilir yahut devam edebilir. Orta vadede nitelikli işgücü kaybı ülke geneline nazaran sarsıntının yaşandığı vilayetlerde daha çok yaşanabilir. Velhasıl sarsıntının bölgemizde orta vadede daha çok tahribat yaratacağını düşünüyor, yereldeki kurumlar iş birliğinde daha önemli ve sonuç alıcı tedbirler alınması gerektiğini söz ediyoruz.
