Anayasa Mahkemesi’nin Resmi Gazete’de yayımlanan kararına nazaran, Patnos Ağır Ceza Mahkemesi ile İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemeleri, TCK’nin 220. unsurunun “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme” hatasını düzenleyen 6. fıkrasının Anayasa’nın 2, 13 ve 38. hususlarına karşıt olduğunu ileri sürerek, iptali istikametinde karar verilmesini yüksek mahkemeden talep etti.
Başvuru kararlarında, itiraz konusu kuralın kamu gücünü kullanan organların keyfi davranışlarının önüne geçecek ve bireylerin hukuku bilmelerine yardımcı olacak biçimde erişilebilir ve öngörülebilir olmadığı, kuralda bellilik bulunmamasının hukuku devlet ile cürümde ve cezada yasallık unsurlarıyla bağdaşmadığı ileri sürüldü.
Talebi kıymetlendiren Anayasa Mahkemesi, kararında, itiraza mevzu kuralın erişilebilir nitelikte kanun kararı olduğuna, bununla birlikte kuralın muhakkak olduğunun söylenebilmesi için uygulamasıyla ortaya çıkacak sonuçların da öngörülebilir olması gerektiğine vurgu yapıldı.
Kararda, kuralın kamu otoritesinin Anayasa ile korunan temel haklara yönelik keyif müdahalesine karşı esirgeyici tedbir içerip içermediğinin de belirlenmesi gerektiği tabir edildi.
“Suçun kapsamını genişletiyor”
Kuralda yer alan “örgüt ismine işlenin suç” kavramından ne anlaşılması gerektiğine dair rastgele bir düzenlemeye yer verilmediğin ve işlenen kabahatler ortasında bir ayrım yapılmadığının anlaşıldığı lisana getirilen kararda, şu sözlere yer verildi:
“Başka bir sözle, niteliğine ya da yüküne bakılmaksızın, rastgele bir hatanın örgüt üyesi olmayan bir kişi tarafından bir örgüt ismine işlendiği değerlendirildiğinde, şahıslar ayrıyeten örgüte üye olma kabahatinden da cezalandırılmaktadır. Bu durum son derece ağır bir itham ve ceza öngören bir hatanın kapsamını ölçütleri belgisiz olacak biçimde genişletmektedir. Yargı makamlarının da örgüt ismine işlenen kabahat kavramını her somut olayın özelliklerine nazaran farklı yorumladıkları ve makullüğün yargısal yorumla da sağlanamadığı anlaşılmaktadır.”
“Yeterli bir münasebetle gösterilmeli”
Kişinin örgüt ismine hata işlediğinin kabul edilmesi durumunda örgüte üye olma hatasından da cezalandırılmasın bellilik incelemesi bakımından gözetilmesi gereken öbür bir konu olduğu belirtilen kararda, “İlke olarak kişinin silahlı örgüte üyelikten cezalandırılabilmesi için aksiyonlarının sürekliliği, eşitliliği ve yoğunluğu yahut bu özellikler olmasa dahi hatanın niteliği ile örgütün maksadına ulaşma bakımından lakin örgüt üyeleri tarafından işlenip işlenemeyeceği gözetilmeli, örgütle organik bir bağının bulunduğu ve örgütün hiyerarşik yapısı içinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği kâfi bir münasebetle gösterilmelidir.” değerlendirmesi yapıldı.
Kararda, şu sözlere yer verildi:
“Buna rağmen itiraz konusu kural uygulandığında silahlı örgüte üye olma cürmü bakımından aranan makul kaideler, örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine cürüm isleyen bir kimse tarafından aranmamakta ve her iki kategorideki kimseler ortasında rastgele bir ayrım yapılmaksızın örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine cürüm isleyen bir kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu prestijle bir kimse silahlı örgütle zayıf da olsa bir halde kontağı bulunduğu sav edilen bir cürüm işlediği gerekçesiyle, örgütle ilişkisi açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği cürmün yanı sıra gerçek içtima kararları uyarınca ayrıyeten örgüt üyeliğinden de cezalandırılmaktadır. Bu durum, örgüt ismine kabahat işleyen kimsenin örgüt üyelerine nazaran daha ağır cezalarla müsabakasına neden olmaktadır.
Ayrıca kuralın bir temel hakla teması olmayan kabahatler bakımından da uygulanması mümkün olmakla birlikte işlenen hatanın temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda kuralda yer alan örgüt ismine kavramının belirsizliğinden kaynaklı geniş yorumu nedeniyle kuralla söz özgürlüğü, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme yahut din ve vicdan özgürlüğü üzere temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır.”
“Kanunilik koşulunu taşımıyor”
Kararda, itiraza mevzu kuralın, örgüt üyeliğine dair rastgele bir somut kanıt bulunmadan ve işlenen cürmün niteliği ve yükü prestijiyle örgütün maksatlarına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan bireylerin örgüte üye olmak üzere son derece ağır bir hatadan cezalandırılmalarına neden olacak formda geniş yorumlanmaya da müsait olduğu, hasebiyle kuralın kamu otoritesinin keyfi uygulamalarını önleyecek halde belli ve öngörülebilir nitelikte olmadığı, bu tarafıyla yasallık kaidesini taşımadığı da belirtildi.
İtiraza husus kuraldaki “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleyen kişi, ayrıyeten örgüte üye olmak kabahatinden da cezalandırılır.” sözünün Anayasa’nın 38. unsuruna ters olduğuna hükmeden Anayasa Mahkemesi, TCK’nin “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleme” hatasını düzenleyen 220. unsurunun 6. fıkrasını oy birliğiyle iptal etti.
Kararda, birinci cümlenin iptali üzerine uygulanma imkanı kalmayan birebir fıkradaki ikinci ve üçüncü cümlelerin de iptalinin gerektiği belirtildi.
Yüksek mahkeme, kararın 4 ay sonra yürürlüğe girmesini uygun gördü.
