Nurdoğan A. ERGÜN
Mardin’i sürdürülebilir geleceğin merkezi yapma amacıyla faaliyet gösteren Eti Bakır, 1.2 milyar dolarlık yatırımla hayata geçirdiği Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi’nde, ‘artık’ eserlerden farklı metalleri iktisada kazandırıyor. Mazıdağı tesislerinde 2 bin ton katot bakır, 2 bin 530 ton çinko karbonat, 6 bin 740 ton kobalt karbonat üretiliyor. Tıpkı vakitte üretilen fosforik asit, sülfürik asit üzere eserler fosfatla karıştırarak gübre üretimi yapılıyor.
Yıllık 2 bin 500 ton kobalt, 2 bin ton bakır ve bin ton çinko üretilen tesiste, toplamda 5 bin 500 ton metal içeren eser imal ediliyor. Bakır üretiminde ortaya çıkan pirit konsantresinden kobalt üretilen entegre tesiste, yeniden artık materyallerden imal edilen gübre kapasitesi ise yıllık 500 bin ton. Eti Bakır, hayata geçirdiği gübre tesisiyle 350 milyon dolar gübre, 270 milyon dolar metal ithalatını ikame etmeyi hedefliyor. Türkiye’nin yıllık mineral gübre ithalatı ortalama 2.5 milyar dolar.
Gübre üretiminin yüzde 15’ini karşılıyor
“2 bin 500 tonluk kapasiteyle dünyadaki kobalt üretiminin yüzde 2’sini gerçekleştiriyoruz” diyen Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, kobalt, nikel, lityum, çinko ve manganez üzere elementlerin, artık dünyanın ve insanlığın geleceğinde hayati bir rol üstlendiğini belirtti. Kayışoğlu, “Dünyada çok az sayıda tesisin üretebildiği bu elementlerin birçoğu, bugün Mardin’de üretilerek dünyanın farklı coğrafyalarına sunuluyor.
Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi, Doğu ve Güneydoğu’nun en büyük özel dal yatırımı” diye konuştu. Yıllık 400 bin tonluk DAP gübresi üretim kapasiteleri bulunduğunu açıklayan Kayışoğlu, Türkiye’deki gübre üretiminin yüzde 15’ini, Eti Bakır’ın Mardin ve Samsun’daki gübre fabrikalarından karşılandığını belirtti. Kayışoğlu, 250 bin ton DAP kapasiteli Samsun Gübre tesisinin de 2025 başında devreye alınacağını açıkladı.
Enerjinin yüzde 100’nü kendisi üretecek
Üretimde kullanılan enerjiyi de yeniden kendi bünyelerinde üreteceklerini kaydeden Kayışoğlu, 25 MgW’lık elektrik tüketiminin yüzde 88’ini açığa çıkan ısıdan elde ettiklerini bildirdi. 40 milyon dolarlık yatırımla 11 MgW’lık güneş gücü yatırımını tamamlamak üzere olduklarını söyleyen Kayışoğlu, güneş gücü üretim çizgisinin 2024 Mart ayı üzere devreye alınacağını iletti.
Özel eserler İngiltere’den Türkiye’ye taşınacak
Tesiste yüzde 99.99 saflıkta kobalt üretilebildiğini aktaran Kayışoğlu, “Böylece teknoloji, petrokimya, araba, uçak sanayi, seramik üzere alanlarda katma kıymetli eserlerin üretimini yapabiliyoruz” dedi.
Üretimde değerli bir atılımın İngiltere’nin Widnes kentindeki ICoNiChem’in küme bünyesine katılmasıyla yaşandığını söyleyen Emre Kayışoğlu, “Yeni yatırımlarla ICoNiChem’in kobalt üretimini iki kat artırdık. Kobaltı; nikel, sodyum ve magnezyumdan ayrıştırma kapasitesini 900 tondan bin 800 tona çıkaran ICoNiChem, Mazıdağı’ndan gelen eserleri de İngiltere’de işlemeye başladı. İngiltere tesisinde özel eserler üretiyoruz. Hedefimiz bu eserleri Türkiye pazarına taşımak” diye konuştu.
Artığa çıkan demir için tesis kurulacak
Mazıdağı Tesisi’nde üretim kademesinde artığa çıkan demiri cevher olarak satan Eti Bakır, cevheri katma pahalı esere dönüştürmek için yıllık 200 bin ton kapasiteli inşaat demiri üretim tesisi kuracak. 250 milyon dolarla hayata geçirilecek tesisin 24 ile 36 ay ortasında devreye alınması planlanıyor. 150-200 dönüm arazi üzerinde kurulacak tesiste 500 kişi istihdam edilecek.
“Tarımsal üretim için maden olmazsa olmaz”
Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri’ni ziyaret eden TİM Maden Dal Konseyi Lideri ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) İdare Şurası Lideri Rüstem Çetinkaya, kobalttan gübreye kadar birçok eserin üretimini gerçekleştiren tesisin Türkiye ve dünya için çok güzel bir örnek olduğunu söz etti.
Çetinkaya, “Fosfatlı gübre üretimi ile maden ve tarım ortasındaki ayrılmaz bağlantıyı net bir biçimde ortaya koyan tesis, teknolojide ağır olarak kullanılan kobalt üretimini de gerçekleştiriyor. Fakat, bu türlü bir tesis dahi bizi gübre ithalatından kurtaramıyor. Bir tarım ülkesi olan Türkiye, gübre muhtaçlığını ithalatla karşılıyor.
İşte, bu yüzden çağdaş ömrün her alandaki tedarikçisi olan madenciler olarak bizler, tarımı da ziraî üretimi de sahipleniyoruz. Zira; evvel insan, sonra etraf, sonra maden anlayışıyla hareket ediyoruz. Ülkemizin Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri üzere 6-7 tane daha tesise gereksinim duyduğunu söylemeliyiz. Zira madenlerimizi ne kadar çıkarabilirsek, o kadar başarılı oluruz. Tarımda da endüstride de teknolojide de birinci olarak madenlere gereksinim duyuyoruz” diye konuştu.
