Avdagiç, iş dünyası ve iktisada ait son gelişmeleri kıymetlendirdi.
Şirketlerin yüksek maliyetli kredi kullanmada isteksiz olduğunu belirten Avdagiç, “Yakın vakte kadar finansmana ulaşım sorunu vardı. Şu anda finansmana ulaşımdan fazla finansmanın maliyeti daha çok konuşulmaya başlandı. Buna bağlı olarak sermaye piyasasına girişler var.” dedi.
‘Türkiye’de öz kaynak oranı daha düşük’
Avdagiç, yurt içindeki küçük, orta ve büyük şirketlere “gelişmiş ülkeler ölçeğinde” bakıldığında, öz kaynak oranlarının düşük olduğunun görüldüğünü lisana getirerek şöyle devam etti:
“Avrupa’da ‘yüzde 50 öz kaynak, yüzde 50 yabancı kaynak’ üzere bir kabul vardır. Türkiye’de öz kaynak oranı daha düşük. Münasebetiyle Türk şirketlerinin yüksek maliyetli dış kaynak kullanımına karşı kendilerini muhafazaları için makul bir mühlet içinde genel manada öz kaynaklarını oransal olarak yükseltmeleri çok kıymetli.”
‘Sermaye piyasası hala bizde çok sığ’
Avdagiç, borsanın, yatırımcıların kısa vadeli yüksek çıkar sağlamak istediği yer olmaktan çıkarılıp uzun vadeli bir yatırım alanına dönüştürülmesi gerektiğini belirterek, “Borsada milyonlarla söz edilen yeni oyuncular var ancak bu oyuncuların 2-2,5 milyonu yaklaşık 50 bin lirayla yatırım yapıyor. Hasebiyle, sermaye piyasası hala bizde çok sığ.” diye konuştu.
Son periyotta borsaya istek olduğuna işaret eden Avdagiç, bu ilginin, daha çok fonun ve daha uzun vadeli profesyonel yatırımların içinde olduğu bir yapıya dönüşmesi gerektiğini söyledi.
Avdagiç, şirketlerin süratlice sermaye piyasasına açılmaları tarafındaki çalışmaların ümit verici olduğunu lisana getirerek şunları söz etti:
“Sermaye Piyasası Heyeti (SPK) bu bahiste çok faal bir çalışma yapıyor. SPK’nin bu mevzudaki hassasiyeti yanlışsız ve değerli. Burada şirketlere şöyle bir öz tenkit yapalım. Şirketlerin de çok süratli bir biçimde sermaye piyasasına açılacak standartlara nazaran kendilerini gözden geçirmeleri gerekiyor. Yani SPK’ye müracaat ettikleri vakit birtakım eksikliklerden ötürü geri dönmelerine sebep olmayacak, birinci müracaatta borsaya açılmalarını sağlayacak bir yapıyı hazırlamaları gerekiyor. İş dünyasında bu hususta süratli bir hareketlenme olduğunu görüyoruz.”
Ticari kredi kartları için çağrı
Ticari kredi kartı kullanımına değinen Avdagiç, firmaların ödeme zincirinde çok değerli bir araç olan bu kartların hem limitlerinin hem de taksit seçeneklerinin ferdi kredi kartlarından farklı kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Avdagiç, birçok küçük ve orta ölçekli şirketin ödemelerini şirket kredi kartlarıyla yaptığını belirterek, kartlı ödemelerde alım-satım ve para tahsilatının tamamlanabildiğini, ek bir tahsilat, takip yahut rastgele bir süreç gerekmediğini söyledi.
Şirketlerin kredi kartı limitlerinin güncellenmesine ve uzun vadeli taksitli kredili bir sürece gereksinim olduğuna işaret eden Avdagiç, “Geçtiğimiz periyotlarda karşılıksız çek oranlarında yaşanan artışlarda, ticari kredi kartlarına uygulanan limit ve taksit kısıtlamalarının da tesirinin olabileceği ihtimalini göz arkası etmemek gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
‘Uygun maliyetle reeskont kredisi’ önerisi
Avdagiç, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) Eximbank üzerinden ticari bankalar aracılığıyla kullandırdığı reeskont kredilerinin faiz oranlarını düşürmesi ve limitleri artırmasının iki taraftan çok pahalı bir adım olduğunu belirterek şöyle konuştu:
“Doğrudan reeskont kredilerini kullanan şirketlerin kredi maliyetleri hala yüksek olsa da çok hissedilir bir formda azaldı. İkinci mevzu ise firmalar bu maliyetlerle reeskont kredilerine ulaştıkça, reeskont kredisi ve ticari kredi maliyetleri ortasında çok fark olmadığından firmalar tercihlerini farklı bir halde de kullanabiliyorlardı. Lakin artık uygun maliyetle reeskont kredilerinin piyasaya girmesi, ticari krediler üzerindeki baskıyı da azaltacaktır. Ellerindeki kaynağı krediye çevirmek durumunda olan bankalar, buradaki azalan talebe bağlı olarak yeni talep oluşturmak için daha uygun maliyetli ticari kredi paketleri oluşturmak durumunda kalacaklardır. Münasebetiyle TCMB’nin reeskont kredilerinin maliyetini düşürmesi, piyasada kullanılan ticari kredi maliyetlerinin de bir ölçü daha makul noktaya gelmesine katkı sağlayacaktır.”
Kur mesajları
Avdagiç, döviz kurlarına değinirken de bu bahiste prensip olarak öngörüde bulunmadıklarını belirtti. Avdagiç, “Türkiye’de enflasyon devam ettiği takdirde döviz kuru uzun müddetli yatay seyrini sürdürdüğünde bir vakit sonra ani sıçramalar olabiliyor. Bu da bütün şirketlerin fiyatlama stratejilerinde tesirli oluyor.” dedi.
Bu durumun da enflasyon üzerinde ek bir sayı oluşturduğunu söyleyen Avdagiç, “Bu manada kurun, enflasyon dikkate alınarak kademeli ve istikrarlı bir biçimde enflasyonu büsbütün olmasa bile makro açıdan takip edebiliyor olması kıymetli. Bu yaşandığı vakit biz enflasyona bağlı olarak önümüzdeki periyotla ilgili fiyatlamalarımızı yapabileceğiz, ihracat fiyatlarımızı oluşturabileceğiz, maliyetlerimizi hesaplayabileceğiz.” tabirini kullandı
‘Makul ve ülkü bir seviye’
İTO Lideri Şekib Avdagiç, ithalat ve ihracat için avro/dolar paritesinin makul düzeye yakın olduğunu belirterek, son periyottaki global ekonomik gelişmelerden ötürü dünya çapında dolara talep artarken avronun pahalanmasını şimdi beklemediklerini lisana getirdi.
Avdagiç, şunları söyledi:
“Avro/dolar paritesinde 1,08-1,10 düzeyi, makul ve ülkü kabul edilebilecek bir düzey fakat bu bizim müdahale edebileceğimiz bir bahis değil. Milletlerarası konjonktürün oluşturduğu, bilhassa son periyotta Avrupa’da Rusya-Ukrayna Savaşı’na da bağlı olarak bir ekonomik gelişmeyle baskılanmış bir yapı var. Bu periyotta ekonomik bölgeleri 3’e ayırırsak, Avrupa, Çin ve ABD olarak, burada en öne çıkan bölge ABD. Hasebiyle ABD iktisadına dair yaşanan gelişmelerin yanı sıra Rusya-Ukrayna Savaşı ve bunun oluşturduğu yük ve Çin ile ilgili durumu dikkate aldığımızda şu anda doların kuvvetlendiğini görüyoruz. Bu kapsamda düşündüğümüzde avro/dolar paritesinin 1,05’in altına düşmemesini ümit ediyoruz.”
Türkiye’nin ihracat kompozisyonunda doların tartısının yüzde 60’a yaklaştığına dikkati çeken Avdagiç, avro ile ihracat yapılan ülkelerin fazla olduğunu lakin Türk Cumhuriyetleri, Afrika, Orta Doğu ve Uzak Doğu ile her vakit dolarla ticaret yaptıklarını anlattı.
Otomobilde köpük eriyor
Avdagiç, otomotiv piyasasına değinirken de ikinci el araba fiyatlarda görülen gerilemenin, evvelki devirlerde inanılmaz fiyatlamaların tesiriyle oluşan köpüğün erimesi olduğunu söyledi.
Avdagiç, şu değerlendirmede bulundu: “Olağanüstü bir devir geçirdik, o devirde otomotiv piyasasında istikrar bozuldu. Artık ise tekrar o istikrara oturuyor. Yeni bir şey keşfediyor değiliz, yıllardır rutin ve olağan yürüyen bir piyasaya geri dönüyoruz. Burada ‘düştü’ sözünü de ben çok gerçekçi bulmuyorum. Spekülatif bir süreç vardı artık ise olağana dönüyor. Fiyat, arzla talebin kesiştiği yerde oluşur, münasebetiyle şu anda arzın birebir kaldığı, talebin daha denetimli bir hale geldiği bir yerde fiyat da daha gerçekçi bir noktada belirlenebilecektir.”
Avdagiç, gayrimenkul piyasasındaki duruma ait olarak da Türkiye’nin aile yapısındaki değişimlerin konut piyasasını etkilediğini söyledi.
‘Talep karşılanmazsa yüksek kira kaçınılmaz’
Türkiye’de yıllık 800-850 bin adet konut talebi olduğunu belirten Avdagiç, bunun karşılanamadığı durumlarda konut fiyatlarının, bilhassa de kiraların yüksek kalmasının kaçınılmaz olduğunu söyledi.
“Daha makul büyüklükte konut üretim süreci”nin devreye alınması gerektiğini tabir eden Avdagiç, “Batıda 100-120 metrekarelik genel kullanıma açık konutlar çok az, ortalama daireler 65 ile 80 metrekare ortasında. Kesinlikle insanların tekrar makul büyüklükte konuta erişiminin önünün açılması gerekiyor.” dedi.
Avdagiç, bu bahiste arsa maliyetlerinin de değerli olduğunu belirterek, Türkiye’de kesinlikle konut finansmanının içinden arsa finansmanını çıkaracak adımların atılmasına gereksinim olduğunu söyledi.
İstanbul’da konut finansmanı için bir kredi verildiğinde, kentin çeperlerine çıkılmadığı sürece verilen kaynağın yüzde 55’inin aslında konut finansmanı değil arsa finansmanı olduğunu lisana getiren Avdagiç, “Bu arsa hissesini yüzde 20’lerin altına çekecek konut projelerinin hayata geçirilmesi gerekiyor.” sözünü kullandı.
Avdagiç, iktisatta en kıymetli hususların başında enflasyonla çabanın geldiğini belirterek şunları kaydetti:
“Enflasyon sayısını denetim altına almaya başladığınız anda faizler, paranın maliyeti, krediye ulaşım, bütün bunlarda süratli bir düzelme ve daha makul noktalara geliş yaşanabilecektir. Münasebetiyle bütün bu konuştuğumuz sıkı para siyaseti, faizlerin düzeyi, kredi maliyeti, bütün bunların tahlilinin temel argümanını biz enflasyonun çok süratli bir biçimde aşağı düşmesine bağlıyoruz. Bunu yapabilirsek, yani Orta Vadeli Program’daki enflasyonu 2024’te yüzde 33’lerde, 2025’te yüzde 16’lara çekmeyi becerebilirsek zati konuştuğumuz bu bahisler yavaş yavaş gündemden çıkmaya başlayacak.”
