Başak Parıltı GÖKÇAM
Temiz Hava Hakkı Platformu, Türk Tabipleri Birliği ve Hatay Tabip Odası iş birliği ile 17 Ekim-15 Kasım 2023 tarihleri ortasında Hatay Antakya’da hava kalitesi izleme çalışması yürütüldü. 30 gün boyunca kesintisiz yapılan toz (ince partikül husus PM2.5) ölçümlerinde Hatay halkının hala limitlerin çok üzerinde toz soluduğu ortaya çıktı. DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü) tarafından akciğer kanserine sebep olan 1’inci küme etmen olarak sınıflandırılan PM2.5’in 30 günlük ölçüm sonuçlarının ortalaması metreküpte 20 mikrogram (20 ug/m3) olarak belirlendi.
Bu paha, DSÖ’nün insan sıhhati için tanımladığı metreküpte 5 mikrogramlık (5 ug/m3) yıllık kılavuz bedelin tam 4 katına denk geliyor. Günlük pahalara bakıldığında ise, toz kirliliğinin 30 günün 20’sinde DSÖ’nün 24 saatlik kılavuz pahası olan 15 ug/m3 ’ün üzerinde olduğu saptandı. DSÖ, bu 24 saatlik kılavuz pahanın bir yılda 3-4 seferden fazla aşılmaması gerektiğini belirtti.
Çalışmanın sonuçlarına ait Türk Tabipler Birliği ve Pak Hava Hakkı Platformu tarafından yapılan açıklamada, “Bu çalışma sonuçları da göstermektedir ki, sarsıntı sonrasında yıkılan binalardan ve ayrıştırma süreçlerinden kaynaklanan toz ömrü tehdit eden bir halk sıhhati sorunu olmaya devam etmektedir. Zelzelenin üzerinden bir yıl geçmesine karşın bölgedeki toz kirliliğinin tahlili ile ilgili olumlu bir gelişme yaşanmamıştır.
Hatay’da hala yıkılan binalardan kaynaklı molozların mevzuata, bilimsel yol ve usullere nazaran ve adabına uygun biçimde kaldırılmadığı gözlenmektedir. Bilhassa molozlardan demirin ayrıştırılması için yürütülen çalışmalar çok yüksek toz salımına yol açmaktadır. Bu ayrıştırma ömür alanları ile iç içe devam etmektedir. Uygun olmayan alanlarda, uygun olmayan biçimde istiflenen molozlar kentin üstünde daima bir toz bulutu oluşturarak toz kirliliğinin kalıcı olmasına neden olmaktadır” denildi.
“Bölgede teneffüs yolu şikayetleri arttı”
Tozun en çok bebek, çocuk, hamile bayan ya da yaşlı, kronik hastalığı olan yurttaşları etkilediği bilgisi verilirken, “Bölgede teneffüs yolu şikayetleri arttığı gözlemlenmektedir. Her yaştan bireylerde akut teneffüs yolu enfeksiyonlarındaki besbelli artış dışında, astım, bronşit üzere kronik hava yolu hastalığı olanların acillere müracaatlarının ve hastanede yatış müddetlerinin uzadığı gözlemlenmektedir” tabirlerinde bulunuldu. Havadaki toz (partikül madde) kirliliğinin korku yaratacak boyutta olduğuna dikkat çeken Türk Tabipler Birliği ve Pak Hava Hakkı Platformu tarafından yapılan ortak açıklamada “Sorun yalnızca bugünün sorunu değildir.
Uzun vadede toz solunması pnömokonyoz, mezotelyoma ve akciğer kanseri üzere çok önemli hastalıklara yol açar. Bugün solunan bu tozun tesiri 10 yıllara yayılacak ve bölge halkının gelecekteki sıhhatini da derinden etkileyecektir. Toz meselesini çözmedikçe kişisel olarak bu kirlilikle çaba etmek güç. Buradan bir kere daha anımsatmak isteriz ki, sarsıntı bölgesinde halihazırda çok sıkıntı kaidelerde yaşayan insanların sıhhatine sahip çıkmak ve halkın hayatını tehdit edecek hastalıklardan korumak kamu yetkililerinin temel misyonu olmalıdır” denildi.
Çalışmalarda, rüzgâr tarafı dikkate alınmalı
Çalışmadaki toz ölçümlerinin ekim-kasım aylarında, bölgede şimdi kış kurallarının oluşmadığı ve sobaların yakılmadığı bir periyotta gerçekleştirildiğinin altını çizen TTB-THHP, “Dolayısıyla havadaki toz yoğunluğunun ana kaynağı hala yıkımı devam eden binalar ve ayrıştırılan molozlardır denebilir. Bu toz kirliliğinin önüne geçmek için yapılabilecekler hayli kolay ve 2021 yılında yürürlüğe giren ‘Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik’ ile düzenlenmiş olmasına karşın yönetmeliğin uygulanmasına dair kamu idaresi tarafından gerekli siyasi irade gösterilmemektedir.
Bina yıkımı esnasında ve enkazlar kamyonlara yüklenirken sulama yapılmalıdır. Taşıyıcı kamyonların üstü kesinlikle branda ile örtülmelidir. Demir ayrıştırma çalışmaları halkın ağır olarak yaşadığı yerleşim alanlarına yakın yapılmamalıdır. Kalıcı enkaz depolama alanları kentlerin yerleşim alanlarından uzakta ve bölgedeki hâkim rüzgâr tarafı de dikkate alınarak belirlenmelidir” teklifinde bulundu.
