İSO, eylül ayında açıkladığı “İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2022” araştırmasının akabinde daha çok KOBİ niteliğindeki kuruluşları kapsayan “İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2022” araştırmasının sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı.
Küçük ve orta ölçekli kuruluşların performansı açısından kıymetli sonuçlar ortaya koyan araştırmaya nazaran, geçen yıl sanayi bölümü başta Rusya-Ukrayna savaşı, yükselen enflasyon, finansal şartlarda sıkılaşma üzere değerli gelişmelerin yaşandığı ve bunlara bağlı olarak yılın ikinci yarısında global büyüme ve ticaretin ivme kaybettiği bir ortamda faaliyet gösterdi. Bu çerçevede İSO İkinci 500 sonuçlarına bakıldığında, 2022’de ikinci 500 şirketin üretimden satışları yüzde 104,8 artarak 694,8 milyar liraya yükseldi. Bu artışta, güçlü iç talep ve ihracat artışının yanı sıra enflasyon ve döviz kurlarındaki yükseliş belirleyici rol oynadı.
İSO İkinci 500’ün üretimden satışlarındaki değişimler, yıl sonu TÜFE enflasyonundan arındırılarak incelendiğinde, 2022’de yüzde 24,7 ile epeyce güçlü bir gerçek artış yaşandığı görüldü. Lakin bu artış, 2021’deki yüzde 30,4’lük yükselişin altında kaldı. Gerçek değişimler hesaplanırken son yıllarda olduğu üzere tekrar yıl sonu TÜFE enflasyonu kullanıldı. 2022 sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 64,27 iken ÜFE enflasyonunun yüzde 97,72 seviyesinde gerçekleşmişti. Bu oran dikkate alındığında üretimden satışlardaki gerçek artış yüzde 3,6’da kaldı.
“İSO İkinci 500″ün en büyük şirketleri
İSO İkinci 500’de geçen yıl birinci sırayı 2 milyar 54 milyon liralık üretimden satışla “Şirikçioğlu İplik” ile “Denim” şirketleri paylaştı. Safa Tarım 2 milyar 51 milyon lirayla ikinci, Erdoğanlar Alüminyum 2 milyar 47 milyon lirayla üçüncü oldu.
İkinci 500 sıralamasına üretimden satışları 2 milyar 54 milyon lira ile 886 milyon lira ortasında olan şirketler girebildi. Bu yılki listeye 125 yeni sanayi kuruluşu dahil oldu. Bunlardan 51 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu.
Geçen yıl zayıflayan global büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye’nin ihracatı yüzde 12,9 oranında artarak 254,2 milyar dolara yükselmişti. Tıpkı yılda İSO İkinci 500’ün ihracatı da yüzde 19,3 artarak 16,1 milyar dolara çıktı ve tarihi olarak rekor seviyeye ulaştı.
İSO İkinci 500’ün ihracat artış suratı, Türkiye ve İSO 500’ün üzerinde gerçekleşti. İkinci 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki hissesi 0,3 puan artarak yüzde 6,5’e yükseldi.
İkinci 500’ün faaliyet karı 100,4 milyar liraya çıktı
İSO İkinci 500, 2022’de satış performansının yanı sıra karlılıkta da başarılı bir yıl geçirdi. Kelam konusu yılda şirketlerin faaliyet karı yüzde 91 artarak 100,4 milyar liraya çıktı. Buna karşılık tıpkı periyotta faaliyet karlılığı oranı 1,1 puan düşüşle yüzde 12,6’ya geriledi.
Benzer halde faiz, amortisman ve vergi öncesi kar büyüklüğü de yüzde 90,2’lik artışla 121,1 milyar liraya ulaştı. Bu artışa karşın FAVÖK karlılığı oranı 1,4 puan azalarak yüzde 15,2’ye düştü. Vergi öncesi kar ve ziyan toplamı ise yüzde 98,2 artarak 37,7 milyar liradan 74,7 milyar liraya yükseldi. Lakin satış karlılığı oranı 0,4 puan düşüşle yüzde 9,8’den yüzde 9,4’e indi.
Tüm bu gelişmeler karlılık rasyolarında bir evvelki yıla nazaran kısmen daha düşük bir performansa işaret etti. Yeniden de yüksek enflasyon ortamı ve kurların tesiriyle maliyetlerin süratle arttığı bir yılda kar-zarar istikrarının başarılı olarak yönetilebildiği görüldü. İSO İkinci 500’de başka faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 70 milyar lirayken, öteki faaliyetlerden olağan sarfiyat ve ziyanlar 63,5 milyar lira oldu. Geçen yıl üretim faaliyeti dışı gelirlerin karlılığa katkısı bir oldukça azaldı. Üretim faaliyeti dışı gelirlerin periyot kar ve ziyan toplamı içindeki hissesi 2021’de yüzde 17,2 iken 2022’de yüzde 8,7’ye geriledi.
Her ne kadar yılların kendine has şartları nedeniyle farklı eğilimler yaşansa da 2022 yılında endüstricinin daha fazla temel faaliyetlerine odaklandığı ve karını gerçek işinden elde ettiği görüldü.
Finansman sarfiyatları 32,3 milyar liraya yükseldi
İkinci 500’ün finansman masrafları, sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2022 yılında da sürdürdü. İkinci 500’ün finansman sarfiyatları geçen yıl yüzde 60,8 artarak 32,3 milyar liraya yükseldi. Finansman masraflarının faaliyet karına oranı 6 puan düşüşle yüzde 32,2’ye geriledi.
Finansman masraflarının karlılık üzerindeki baskısının hafiflemesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte 2022’deki düşük faiz ortamının yanı sıra kredi kullanımını sıkı koşullara bağlayan düzenlemelerin de burada tesirli olduğu görüldü. Fakat halihazırda faiz ve krediye erişim şartlarının o periyoda kıyasla bariz bir formda sıkılaşmış olması, finansman masraflarının faaliyet karına oranındaki göreli güzelleşmenin sürdürülebilirliğini tartışmalı hale getiriyor.
Firmaların varlık ve kaynak yapısındaki gelişmeler incelendiğinde ikinci 500’ün bilanço büyümesinin yüzde 68,2 olduğu görüldü. Kelam konusu bilgiler, geçmiş yıllardan farklı olarak aktiflerdeki büyümenin borçlanmadan fazla özkaynak yoluyla finanse edildiğine işaret etti.
İkinci 500’de devreden KDV 8,9 milyar liraya yükseldi
Geçen yıl mali borçlar yüzde 38,2 oranında artarken öteki borçlardaki artış yüzde 61,6 ile daha yüksek gerçekleşti. Böylelikle mali borçların toplam borçlar içindeki hissesi yüzde 50,3’e inerken, öteki borçların hissesi yüzde 49,7’ye yükseldi.
Borçların vadelerine nazaran gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 70,1 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 6,3’lük artışın epeyce üzerinde gerçekleşti. Bu sürecin en somut yansıması, kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki hissesinde ortaya çıktı. 2021’in akabinde 2022’de de artışını sürdüren bu oran, yüzde 61,5 ile 2008 sonrası devrin en yüksek seviyesine ulaştı. Bu artışta, negatif faiz ortamının yanı sıra yeni kredi düzenlemelerinin uzun vadeli kredilere erişimi zorlaştırırken kısa vadeli kredi kullanımını özendirmesi tesirli oldu.
Sanayicilerin son yıllarda makul bir tahlil bulunmasını beklediği mevzulardan biri olan devreden KDV İSO İkinci 500 şirketleri için önemli bir sorun olmayı sürdürdü. Kelam konusu vergi yüzde 72,7 artarak 8,9 milyar liraya yükseldi.
AR-GE yapan kuruluş sayısı 228’e geriledi
İSO İkinci 500’de AR-GE yapan kuruluş sayısı geçen yıl 2021’e oranle 7 adet azalarak 228’e geriledi. AR-GE harcamaları yüzde 111,5 artarak 2,8 milyar liraya yaklaştı.
Şirketlerin istihdamı yüzde 0,1 artışla 261 bin bireye ulaştı. Birebir yılda ödenen maaş ve fiyatlardaki artış ise yüzde 75,9 olarak gerçekleşti.
İkinci 500’de halka açık kuruluşların sayısı 5 adet azalarak 26’ya geriledi. Son yıllarda sayısal olarak düşüş göstermesine rağmen, İstanbul Sanayi Odası 142 şirketle listede en büyük hisseye sahip olurken, onu 39’ar kuruluşla Ege Bölgesi Sanayi Odası ve Kocaeli Sanayi Odası, 35 ile Gaziantep, 34 ile Bursa, 16 ile Konya izledi.
