Emre ERGÜL
Zeytinyağı ele avuca sığmıyor, fiyatı durdurulamıyor… Petrol üzere global olarak ticareti yapılan zeytinyağı, global bir sorun haline dönmeye başladı. Kuraklığın İspanya’yı vurması, sellerin İtalya, Portekiz ve Yunanistan’da zeytin mahsullerini yok etmesi yıl içinde Avrupa Birliği üyeleriyle ticari bağı olan ülkelerde fiyatları artırmıştı…
Kriz artık de Akdeniz zeytinyağının en büyük alıcısı olan Amerika Birleşik Devletleri’ne yansıdı. Dünyanın önde gelen gazetelerinden New York Times, yayınladığı “Zeytinyağı fiyatları neden artıyor?” başlıklı tahlil haberinde zeytinyağının metrik ton fiyatlarının inanılmaz tırmanışına dikkat çekti: “Ham petrol Ortadoğu için neyse, zeytinyağı da Güney Avrupa için odur. Zira global zeytinyağı üretiminin yarısından fazlası Güney Avrupa’da olur. Amerika Birleşik Devletleri de tükettiği zeytinyağının neredeyse tamamını başta İspanya ve İtalya’dan ithal eder.”
“Küresel zeytinyağı fiyatları geçtiğimiz yıl iki katından fazla artarak rekor düzeylere yükseldi” diyen gazete, geçen sene 9 dolar olan 750 mililitrelik bir zeytinyağının bugün 11 dolardan satıldığına dikkat çekti: “Bu da yüzde 22 artış demek.” Korkutucu olan ise aslında artan fiyatların durmayacak olması… Zira bu ay başlayan Avrupa hasadında önemli rekolte kaybı görülüyor.
Avrupa Kurulu, “Birlik üyelerindeki zeytinyağı üretimi geçen dönemden yüzde 40 daha az olacak” diye öngörüde bulundu. Durumun vehametini şöyle özetleyelim: İspanya ve Yunanistan’ın birtakım bölgelerinde silahlı çeteler depo basıp zeytin çalmaya başladı. Gazeteye konuşan Shawn Addison isimli bir zeytinyağı tedarikçisi, işin ABD tarafını şöyle özetliyor: “Temmuzdan bu yana fiyatlarda yüzde 20 artış oldu lakin tüketici seneye daha yüksek fiyatlarla karşılaşacak.”
“En ucuz zeytinyağı Türkiye’de”
İspanya’nın zeytinyağında 1.2 milyon 1.7 milyon ortası üretim yıllarına alışık bir ülke olduğuna dikkat çeken Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Kurulu Lideri Dr. Mustafa Tan şöyle konuştu: “Yarısını ihraç ediyor ve yarısını da tüketiyor. Bu yıl 675 bin ton rekolte öngörülüyor. Yüzde 60 bir kayıp var. İki yıldır bu devam ediyor. İspanya rekolte azlığını öteki ülkelerden karşılamak durumunda. Dünyada en ucuz zeytinyağı fiyatı Türkiye’de. İhracatta ve fiyatlamada istikrarlı gidilmeli yoksa zeytinyağı üreticilerinin hepsi batar.”
Pandemide tarihi taban yaptı
Uluslararası Para Fonu’nun hazırladığı bir fiyat grafiği de fiyatların nasıl uçtuğunu açıkça gösteriyor. Zeytinyağının metrik ton satış fiyatı 1990’da 2500 dolar civarındayken, bu sayı son 33 yıldaki tepesini 1998’de 6 bin 100 dolarla yapmıştı. Son 20 yılda fiyatlar 2 binle 6 bin dolar ortasında gdip gelirken; pandemide bin 800 dolarla tarihi taban yaptı. İşte ne olduysa sonra oldu… Pandeminin sona ermesiyle atağa kalkan zeytinyağının metrik ton fiyatı 2022’de 4 bin doları aştı. Bugün ise 9 bin doları aştı… New York Times gazetesi, fiyatın seneye 10 bin dolara aşabileceğine işaret ediyor.
