Uyku, her insanın zihinsel ve fizikî sıhhati için dinlenmesi ve yenilenmesi hedefiyle her gün yaşaması gereken biyolojik bir süreç. Amerikan Hastanesi Uyku Bozuklukları Ünitesi’nden Dr. Müjdat Babadostu, uykunun temel hedefinin, yorucu gündelik hayattan sonra bedenin ve beynin dinlenmesini sağlamak olduğunu belirterek, “kişilerin zinde ve dinlenmiş bir halde güne başlamaları sağlıklı bir uyku süreci geçirdiklerini gösterir. Bu süreçte vücut gereğince dinlenemediyse ve kişi güne yorgun başlıyorsa, uyku bozukluğundan kuşku etmek gerekir. Gereğince uyuyamama ve/veya uyku sırasında görülen fizyolojik olaylar nedeniyle şahısların gün içerisinde çeşitli sıkıntılar yaşamasına neden olan rahatsızlıklar genel olarak “uyku bozukluğu” olarak sınıflandırılır.” diyor ve bu bahiste en çok merak edilen soruları yanıtlıyor.
Apne hastalığı olarak da bilinen uykuda teneffüs bozukluğunu açıklar mısınız?
Dr. Müjdat Babadostu: Uyku bozukluğuna yol açan sebepler çok çeşitli olabilir. Bireylerin kâfi uykuyu alamaması ya da uyku sürecini verimli geçirememesi birçok fizyolojik ya da ruhsal sorundan kaynaklanabilir. Bunlar genetik kökenli, altta yatan öteki hastalıkların sonucuna bağlı, uygun olmayan alışkanlara bağlı yahut “idiopatik” denilen yani sebebi bilinmeyen nedenlere bağlı olabilir. Bu sorunların gerçek formda tespit ve tedavi edilmesi büyük ehemmiyet taşımaktadır. Çok yaygın olan, ama toplumda gereğince farkındalığı olmayan önemli bir uyku bozukluğudur. Ekseriyetle horlama, uykuda nefes durması, gece terlemeleri ve sık uyanmaların (çoğunlukla tuvalet muhtaçlığı için) yanı sıra, şahıslar gündüz anlamsız bir yorgunluktan ve uykululuktan şikâyet ederler. Bu durumların altında uykuda nefes durması ve/veya nefes yüzeyleşmesi yatabilir.
Uykuda teneffüs sıkıntılarının yaşanması apne hastalığı olarak da bilinir. Toplumsal ve iş hayatında sıkıntılar yarattığı üzere, ölümcül kazalara ve ömrü tehdit eden hastalıklara da neden olabilir. Bundan ötürü, teşhisin konulması ve gerektiğinde tedavi edilmesi zarurî bir hastalık kümesidir.
Önce uykuda teneffüs bozukluğunun sebepleri belirlenmeli
Uykuda teneffüs bozukluğu tedavisi, yanlışsız tanıyı ve bu bozukluğun altında yatan sebebi tespit etmekle başlar. Tanıyı koymak için “anamnez” dediğimiz kişinin şikayetlerinin hikayesini sorgulamanın yanı sıra, uyku testi de uygulanmalıdır. Tedavi olarak en başta, sağlıklı uyku davranışlarını yine gözden geçirmek ve bu bahiste yanılgıları belirlemek varsa onları düzeltmek gerekiyor. Bunun dışında, apnenin şiddet derecesine nazaran ağız içi aparey yahut basınçlı hava tedavisi sağlayan teneffüs aygıtlarıyla uyumak da öbür bir tedavi usulüdür.
Polisomnografi denilen uyku testinden bahseder misiniz?
Uykuda teneffüs bozukluğunun teşhisinde altın standart olan Polisomnografi (Uyku Testi), Uyku Laboratuvarı’nda uygulanmaktadır. Polisomnografi, uyku sırasında beyin ve bedenin çeşitli aktivitelerinin gece boyunca takip ve kaydedilmesini kapsar. Hastanın beyin dalgaları, kalp atışları, göz hareketleri, göğüs ve karın teneffüs hareketleri, uyurken çıkardığı sesler (horlama, mırıldanma gibi), kandaki oksijen oranı ve yatış konumu görüntü imgeleriyle birlikte özel cihazlarca izlenir ve kaydedilir.
Hastalar bu test esnasında rastgele bir ağrı hissetmez. Bedene yerleştirilen alıcılar (elektrotlar) yatış durumunu değiştirmeyi yahut yataktan kalkmayı, tuvalete gitmeyi engellemez. Gece boyunca hastaları bitişikteki laboratuvar kumanda odasındaki monitörlerden takip eden uyku teknisyeni ve/veya hemşireler muhtaçlık durumunda hastalara yardımcı olur ve testin sağlıklı bir halde sürdürülmesini sağlar.
Uyku bozukluğu sorunu yaşayanlar hastanelerde hangi kısma başvurmalılar?
Uyku bozukluğu teşhis ve tedavisi için, uyku tıbbı doktorlarının hizmet verdiği Uyku Bozuklukları Merkezi’nden takviye almanızı tavsiye ederiz. Uyku tabibi, özel eğitim almış farklı branşlardan doktorlardır (nöroloji, kulak burun boğaz, aile tabibi, göğüs hastalıkları, iç hastalıkları, çocuk hastalıkları, diş doktorları, ruh hastalıkları uzmanları).
Düzenli takip risklerden koruyor
“Apne hastalığı yapısal bir bozukluk olduğundan, aygıtla apnenin tedavisi ömür uzunluğu süren bir tedavidir. Hastaların, hekimin öngördüğü makul aralıklarla denetime gitmesi gerekmektedir. Bunun için aygıtlarının kullanım raporu çıkartılır ve hastanın uyku durumu kıymetlendirilir. Nizamlı takipte, hasta apne hastalığının sebep olabileceği tüm tehlikeli risklerden de korunmuş olacaktır.”
Uyku teneffüs Nizamlı takip risklerden koruyor bozukluğu belirtileri nelerdir?
Başlıca uyku teneffüs bozukluğu belirtileri şöyle sıralanır:
– Uykuyu sürdürememe,
– Çok uykululuk,
– Horlama,
– Uykuda nefes duraklaması,
– Gece terlemesi,
– Sık tuvalete kalkma,
– Uykuda ağız kuruluğu ve burun tıkanıklığı,
– Reflü (uykuda ağza acı, ekşi mide sıvılarının gelmesi),
– Yorgun uyanma, gündüz yorgunluğu ve uyuklama,
– Unutkanlık, keyifsizlik, konsantrasyon bozukluğu, çabuk sonlanma, cinsel isteksizlik.
Uykunuzu değerlendirin
– Ne kadar uyursanız uyuyun, sabah yorgun ve halsiz mi uyanıyorsunuz?
– Gün içerisinde uyanık kalmakta zahmet çekiyor musunuz?
– Bazen şiddetli formda horladığınızı ve uyurken nefes almakta zahmet çektiğinizi söyleyen oldu mu?
– Yatağa gittiğinizde uykuya dalmakta zahmet çeker misiniz yahut sabah çok erken bir saatte uyanıp tekrar uykuya dalmakta zorlanır mısınız?
– Gün içerisinde, bilhassa hareketsiz kaldığınız vakitlerde karşı konulması sıkıntı bir uyku hissi bastırır mı?
– Gece olduğunda bacaklarınızda, bilhassa hareketsiz durdukları vakit artan rahatsız edici hisler, gerilme, çekilme, karıncalanma, kasılma üzere durumlar olur mu?
– Uykunuzda konuşur, bağırır, çığlık atar, bilinçsizce hareket eder misiniz?
– Daha dinlendirici, verimli ve sağlıklı uyku uyumak için yapmanız gerekenleri öğrenmek ister misiniz?
– Bu sorulardan rastgele birini “evet” halinde yanıtlıyorsanız tecrübeli uzmanlara başvurmanızı öneririz.
