Naki BAKIR
Ekonominin üç yıllık yeni yol haritası niteliğinde hazırlanan ve 2024-2026 devrine ilişkin yeni Orta Vadeli Program (OVP), sürdürülebilir büyüme, fiyat istikrarı/enflasyonun denetime alınması, iç talebin dengelenmesi, finansal istikrar üzere temel gayeler doğrultusunda uygulanacak siyaset ve önlemlerin yer aldığı geniş bir ajandaya sahip bulunuyor. Yeni OVP’de “büyüme, istihdam, fiyat istikrarı, ödemeler istikrarı, finansal istikrar, kamu maliyesi, afet idaresi, yeşil dönüşüm, dijital dönüşüm, iş ve yatırım ortamı” olmak üzere 10 temel başlık altında uygulanacak toplam 297 siyaset ve önlem yer aldı.
İhracat odaklı büyüme hedefi
Fiyat istikrarını ve finansal istikrarı gözeten, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir ekonomik büyüme vizyonu ile iç ve dış talep istikrarını gözeten, yüksek katma pahalı ihracat odaklı büyüme siyaseti izlenecek. Türkiye’nin kişi başına ulusal gelirde orta-üst gelir kümesinden üst gelir kümesine yükselmesi hedefleniyor. Bu gayeler kapsamında; sanayi envanteri güncellenerek bilgiye dayalı sanayi siyasetleri oluşturulacak, yatırım kararlarının daha sağlıklı alınması ile kaynakların aktif kullanılması sağlanacak. Teknoloji odaklı yatırımlar desteklenecek. Yeni sanayi bölgeleri ve lojistik çizgileri afet riskleri gözetilerek oluşturulacak, mevcut demiryolu altyapısı daha faal kullanılarak, sanayi bölgeleri ve limanlarla (RORO dahil) irtibatları güçlendirilecek. Lojistik merkezlerin ve iltisak sınırlarının işletme ve idare modellerinin geliştirilmesine yönelik mevzuat hazırlıkları tamamlanacak.
Kamu alımlarında yerlilik
Kamu alımlarında yerliliği engelleyen ögeler azaltılacak. Devlet yardımları, sade ve aktif bir yapıya kavuşturulacak. Stratejik eser ve teknolojiler için eser bazlı yatırım yol haritaları hazırlanacak. Stratejik kıymete sahip alanlarda, özel bölüm, üniversite ve kamu Ar-Ge merkezlerinin bir ortaya geldiği teknoloji ve eser geliştirme süreçleri teşvik edilecek, patentli teknolojilerin endüstriye aktarılması desteklenecek. ArGe, tasarım ve yenilik kapasitesi güçlendirilecek.
KOBİ’lere takviye artacak
Ana sanayi üreticileri ve büyük işletmelerin tedarik zincirlerine KOBİ’lerin eklemlenebilmeleri için eşleşmeleri kolaylaştırılacak. Ür-Ge faaliyetleri tedarikçi geliştirme süreçleri kapsamında desteklenecek. Teşebbüs ekosisteminin ve KOBİ’lerin krediye ulaşım kuralları kolaylaştırılacak, alternatif finansman kaynaklarının kullanımı geliştirilerek yaygınlaştırılacak.
Tarıma özel önem
Tarım topraklarının korunması ve aktif kullanımı için zorlayıcı ve özendirici düzenlemeler hayata geçirilerek ekilebilir ve sulanabilir alanlar artırılacak. Stratejik tarım eserlerinde amaç yeterlilik oranları belirlenecek ve üretim planlaması yapılacak. Yaş meyve zerzevat eserlerinde arz sürekliliği için jeotermal güç kaynaklarının bulunduğu uygun alanlarda Sera Organize Tarım Bölgesi (OTB) kurulmasına yönelik yatırımlar hızlandırılacak, sera yatırımları desteklenecek. Büyük kentlerin çeperlerinde kent tarımı yapılması ve genç nüfusun istihdamı sağlanacak. İnşaat dalı, afet tesirlerinin azaltılması ve toplumsal konut muhtaçlığının karşılanmasını teminen ülke genelinde dar ve orta gelirlilere yönelik konut, işyeri ve arsa projelerini hayata geçirecek formda yönlendirilecek.
İstihdam artırılacak
Program periyodunda istihdamın yıllık ortalama 909 bin kişi artması ve işgücüne iştirak oranlarındaki öngörülen artışa karşın işsizlik oranının kademeli olarak gerilemesi ve 2026’da yüzde 9,3’e inmesi hedefleniyor. Bu kapsamda; nitelikli orta eleman gereksinimi için pilot vilayetlerde sanayi ile iş birliği içerisinde mesleksel eğitim programları hayata geçirilecek. Mesleksel ve teknik lise mezunlarının istihdama erken periyotta katılmaları sağlanacak. Stratejik alanlarda nitelikli işgücü yetiştirmeye yönelik kamu-üniversite-özel kesim iş birliği programları uygulamaya konulacak.
Fiyat istikrarı için “sıkı para” politikası
Enflasyona tesir eden tüm ögelerle çaba edilerek, miktarsal sıkılaşmayı da içeren sıkı para siyaseti ve seçici kredi uygulamalarının takviyesiyle iç talepte dengelenme sağlanırken, üretim, rekabet ve verimlilik artışlarıyla 2024’te dezenflasyon sürecinin başlaması hedefleniyor. Maksat, TÜFE’de yıllık artış suratının 2026 yılı sonunda yüzde 8,5 ile tek haneye düşürmek.
Ekonomik istikrarları bozucu ve enflasyonu besleyen tüketim artışlarını önleyecek önlemler alınacak. Yönetilen/yönlendirilen fiyatlar geçmiş enflasyona endeksleme davranışının azaltılmasına yardımcı olacak halde belirlenecek. Temel paha saklama aracının TL cinsinden varlıklar olması ve hane halkı, firma ve bankacılık bölümlerinin varlık ve yükümlülüklerinde TL kalemlerin yüklerinin artırılması desteklenecek.
Cari açıkla mücadele
OVP devrinde, cari süreçler istikrarında kademeli ve kalıcı güzelleşme ve açığın finansman kalitesinde de düzgünleşme hedefleniyor. Gümrük Birliği’nin güncellenmesine yönelik Avrupa Birliği (AB) kurumları ve üye ülkeler nezdinde çalışmalar yürütülecek. Dijital ve yeşil dönüşüm kapsamında, ithalata bağımlılığı azaltmaya yönelik “ulusal kritik hammaddeler stratejisi” hazırlanacak. Stratejik ehemmiyete sahip bölümlere yönelik yatırımlar desteklenecek.
Mevcut ve yeni kurulacak hür bölgeler ile OSB’lerde yenilenebilir güç kullanımının yaygınlaştırılması ve yüksek teknoloji alanlarında direkt yabancı yatırımların bölgeye çekilmesini sağlayacak düzenlemeler hayata geçirilecek. İhracatta yurtiçi katma pahanın ve çıktı eserin teknolojik düzeyini artırmak üzere Dahilde Sürece Rejiminin öncelikli maksat eser ve kesim kapsamına ait düzenleme yapılacak. Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) programı gözden geçirilerek, üretken bölümlerde ihracatı destekleyici ve yüksek katma bedelli eser kümelerine yönelik daha faal uygulanacak.
Türk Eximbank’ın iş modeli ve kurumsal altyapısı memleketler arası en düzgün uygulamalar dikkate alınarak geliştirilecek. Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak teknoloji fonu ile teşebbüs şirketleri ve stratejik teknolojik yatırımlar desteklenecek.
Enerjide dışa bağımlılık azaltılacak
Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak maksadıyla petrol ve doğalgaz arama ve üretim faaliyetleri hızlandırılarak sürdürülecek. Dijital pazarlarda ortaya çıkan aksaklıklar ve adil olmayan uygulamalarla çaba edilecek, bu alandaki düzenlemeler AB düzenlemeleriyle uyumlu hale getirilecek. Doğalgaz depolama tesislerinin kapasiteleri artırılacak. Sakarya Gazını girdi olarak kullanarak üre üretecek bir tesis kurularak yerli doğalgazın katma pahası artırılacak.
Başta yatırım kredileriyle olmak üzere finans kesiminin, yüksek katma kıymetli ve ihracata katkı sunan dalları desteklemesi ve tasarruflara aracılık faaliyetini aktif bir biçimde yürütmesi için düzenlemelerde sadeleştirme yoluyla finansal istikrar desteklenecek. Tüm para siyaseti araçları, kaynakların daha aktif kullanılmasını sağlama ve makro-finansal istikrarı güçlendirme maksadına yönelik kullanılacak.
TL cinsi yatırım araçlarının cazibesi ve çeşitliliği artırılacak. Kredi kartı kullanımı nakdî istikrarı etkilemeyecek ve tüketim talebini dengeleyecek formda memleketler arası standartlarda yine düzenlenecek. Makro ihtiyati tedbirlerde sadeleşme ve rezervlerin güçlendirilmesine paralel TL mevduata geçişlerin hızlanmasıyla birlikte, KKM’nin mevduatlar içindeki tartısı azalacak.
Yurt Dışında Yerleşik Vatandaşlar Mevduat ve İştirak Sistemi (YUVAM) hesabının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve aktifliğinin artırılması sağlanacak. Yastık altındaki altınların iktisada kazandırılması için geliştirilen Fiziki Altın Tasarruf Sistemi (FATSİ) uygulaması yaygınlaştırılacak. Bankacılık kesiminin sermaye yeterliliğine ait Basel III Final düzenlemelerine ahenk sağlanacak.
Kamu mali disiplini: “güven çıpası”
Program periyodunda, başta sarsıntı kaynaklı harcamalar olmak üzere gerekli muhtaçlıklar hızla karşılanırken mali disiplinin iktisatta inanç ve istikrarı artıran bir çıpa olarak korunması ve güçlendirilmesi için tüm adımların atılacağı söz ediliyor.
Para, maliye ve gelirler siyasetleri ortasındaki eşgüdümün güçlendirilmesi, güçlendirilen kamu maliyesinin, makroekonomik istikrarın sağlanması ve kalkınmada stratejik bir araç olarak kullanılması hedefleniyor. Kamu kesiti genel istikrarının 2024 yılında GSYH’nın yüzde 5,9’u oranında açık vermesi ve bu açığın Program devri sonunda yüzde 2,6’ye düşürülmesi maksadı yer alıyor.
GSYH’ya oranla, 2024 yılında yüzde 35,2 olarak gerçekleşmesi beklenen AB tarifli genel idare borç stokunun Program periyodu sonunda yüzde 33,2’ye düşürülmesi amaçlanıyor. Program devrinde, kamu harcamalarında tasarrufu sağlayacak yapısal değişiklikler hayata geçirilecek, zelzele ve afet riski harcamaları hariç kamu açığı düşürülecek ve bütçe disiplini sağlanacak. Verimsiz harcama alanları tasfiye edilecek ve yeni harcama alanları sonlandırılacak. Hazine nakit rezervinin güçlendirilmesi ve daha faal kullanımı için Tek Hazine Kurumlar Hesabının kapsamı daha da genişletilecek.
Program devri sonunda yüzde 33,2’ye düşürülmesi amaçlanıyor. Program periyodunda, kamu harcamalarında tasarrufu sağlayacak yapısal değişiklikler hayata geçirilecek, sarsıntı ve afet riski harcamaları hariç kamu açığı düşürülecek ve bütçe disiplini sağlanacak. Verimsiz harcama alanları tasfiye edilecek ve yeni harcama alanları sonlandırılacak. Hazine nakit rezervinin güçlendirilmesi ve daha faal kullanımı için Tek Hazine Kurumlar Hesabının kapsamı daha da genişletilecek.
Sosyal güvenlik sistemi
Toplumsal güvenlik sisteminde bireylerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilerek sistemin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecek. KÖİ projeleri, makroekonomik siyasetler, kamu yükümlülükleri ve bütçe istikrarları dikkate alınarak ve istikrarlı bir risk paylaşımı ile maliyet aktifliği gözetilerek planlanacak ve yürütülecek.
Afet yönetimi
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntıların yaraları acilen sarılarak, bölgede ekonomik ve toplumsal hayatın tekrar canlandırılmasına yönelik güzelleştirme faaliyetleri de OVP’de yer aldı. Hak sahibi vatandaşların kalıcı konutlara ve işyerlerine kavuşabilmelerini sağlamak için yerinde dönüşüm uygulamaları yürütülecek. Sosyo-ekonomik hayatı olağana döndürecek projelere öncelik verilecek. Afet konutu üretiminde hak sahipliği süreçleri güzelleştirilecek, maliyet faal afet konut üretimi sağlanacak ve geri ödeme sistemleri gözden geçirilecek.
Yeşil dönüşüm
İklim değişikliğinin çevresel, yıkıcı tesirleri, sürdürülebilirlik odaklı siyasetlere gereksinimi ortaya çıkardı. İklim değişikliğiyle ilgili uygulamaların bütüncül bir biçimde ele alındığı temel mevzuat hazırlığı tamamlanacak. Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) hukuksal altyapısı tamamlanarak AB Sonda Karbon Düzenleme Sistemine (SKDM) uyumlu bir yapıda geliştirilecek.
Teknoloji kullanımı yaygınlaşacak
Yapay zekâ, otonom sistemler, bulut bilişim ve büyük data analitiği üzere dijital teknolojilerin yanı sıra yeşil teknolojilerin kullanımı yaygınlaştırılacak. Turcorn adayı ve global ölçekte rekabet potansiyeli yüksek teknoloji teşebbüslerine takviye verilecek. Stratejik alanlarda özel dal, üniversiteler ve kamudan tüm paydaşların güçlerini birleştireceği TOGG ve TURKOVAC modeli gibisi ulusal teşebbüsler oluşturulacak. İlaç ve tıbbi aygıt kesiminde üretim, Ar-Ge ve ihracat altyapısı desteklenecek.
Dar gelirlinin konuta erişimi artacak
Kira ve konut fiyatlarındaki gelişmeleri de göz önünde bulundurarak, pandemide daralan konut arzı artırılacak, sarsıntının oluşturduğu konut stokundaki kayıpların telafisine yönelik yeni toplumsal konut projeleri geliştirilecek ve dar gelirli vatandaşların konuta erişim imkânı artırılacak. Kamunun uygun şartlarda sağladığı konut kredileri birinci kere konut edinimini destekleyecek, dar ve orta gelirli vatandaşlar için muhakkak standartlarda ve uygun fiyat aralığında olacak formda yeni başlayan projelere tesis edilecek.
Kamuya taşıt alımında yerli önceliği
Kamu taşıt muhtaçlıkları öncelikle süreksiz tahsisle ya da muhtaçlık fazlası taşıtların periyoduyla karşılanacak, yeni taşıt edinimlerinde yerli üretim ile çevreci araçlara öncelik verilecek. Sürdürülebilir gelir kaynaklarının artırılması için vergi tabanının genişletilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecek. Vergi siyasetlerinde yatırımı, istihdamı, üretimi, ihracatı ve rekabet ortamını destekleyen gelir siyasetlerinin önceliklendirilmesine devam edilecek.
İş ve yatırım ortamı iyileştirilecek
İş ve yatırım ortamında; bürokratik ve türel öngörülebilirlik güçlendirilerek iktisadın daha rekabetçi bir yapıya kavuşturulması, istihdamın, ihracatın ve üretimin artırılması amaçlanıyor. Şirket kurma ve tasfiye süreçlerinin güzelleştirilmesi, bürokrasinin azaltılması, süreçlerin hızlandırılması ve süreç maliyetlerinin düşürülmesi ile türel ve mali süreçlerin güzelleştirilmesine yönelik düzenlemeler için siyaset ve önlemler uygulanacak.
Dijital dönüşüm hızlanacak
Dijital teknolojilerin faal kullanımıyla üretici ve tüketici ortasındaki etkileşimin geliştirilmesi, sanayi ve hizmetlerdeki dijital dönüşümün sağlanması ve desteklenmesi OVP gayeleri ortasında. Dijital dönüşüm için elektronik haberleşme altyapılarının güçlendirilmesi, yeni kuşak ağ altyapılarının yaygınlaştırılması, ArGe ve insan kaynağının geliştirilmesi, dijital dönüşüme yönelik teknolojilerde yetkinliğin artırılması öncelenecek.
