Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle besin krizi riskinin ortadan kaldırılması gayesiyle oluşturulan “tahıl koridoru”ndan bugüne kadar 33 milyon tona yakın tahıl taşındı.
1 Ağustos 2022’de birinci geminin hareket etmesinden bugüne kadar tahıl koridorunu 1000’den fazla gemi kullandı.
Koridordan geçen tahılın yüzde 40’ı Avrupa’ya, yüzde 30’u Asya’ya, yüzde 13’ü Türkiye’ye, yüzde 12’si Afrika’ya ve yüzde 5’i Orta Doğu’ya taşındı.
İlk gemi Odessa’dan demir aldı
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle besin konusunda yaşanan krizin çözülmesine yönelik Türkiye’nin diplomatik gayretleriyle geçen yıl temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul’da “Müşterek Uyum Merkezi” kuruldu. Tahıl eserlerinin inançlı transferi buradan takip edilmeye başlandı.
Tahıl yüklü birinci gemi, 120 günü kapsayan muahede kapsamında 1 Ağustos 2022’de Ukrayna’nın Odessa Limanı’ndan yola çıktı.
Anlaşma kapsamında Ukrayna limanlarından ayrılan birinci gemi olma özelliğini taşıyan “Razoni” isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, 26 bin ton mısır ile Lübnan’ın Tripoli Limanı’na hareket etti.
Razoni’den 4 gün sonra Panama bayraklı “Navistar” İrlanda’ya, Malta bayraklı Rojen İtalya’ya, Türkiye bayraklı Polarnet Türkiye’ye Odessa ve Çernomorsk limanlarından 60 bin ton tahılı taşımak üzere ayrıldı.
Bunların akabinde “Mustafa Necati”, “Star Helena”, “Glory”, “Riva Wind”, “Sacura”, “Arizona”, “Ocean Lion”, “Rahmi Yağcı”, “Sormovskiy 121” isimli gemiler seyrine başladı.
Gemilerin büyük kısmı Tekirdağ, İskenderun ve İzmir üzere Türkiye’deki limanlara ulaştı.
İki haftada 25 gemi
İlk geminin 1 Ağustos 2022’deki hareketinden sonra, iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25’e, taşınan tahıl ölçüsü 800 bin tona ulaştı.
Dünya genelinde besin krizi yaşanmasının önüne geçme maksadıyla varılan mutabakat, yalnızca Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, birebir vakitte İstanbul’da denetimi yapılan gemilerin Ukrayna’ya tahıl sevkiyatını da kapsıyordu.
Bu kapsamda, İstanbul Boğazı’ndan denetimi yapılarak Ukrayna’ya giden birinci gemi Barbados bayraklı “Fulmar S” oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı’ndan alarak İzmir’e ulaştırdı.
Saldırılar nedeniyle durduruldu
Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken Rusya, 29 Ekim 2022’de Sivastopol’daki akınlar nedeniyle tahıl teşebbüsünün süreksiz olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye’deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.
Krizin daha da derinleşmesine mani olmak için Türkiye “lider diplomasisi”ni harekete geçirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ile telefonda görüştü.
Dönemin Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın da Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile görüşmelerinin akabinde Türkiye’nin diplomatik teşebbüsleriyle sevkiyat 2 Kasım’da yine başladı. Karadeniz Tahıl Koridoru Mutabakatı, 19 Kasım’dan itibaren 120 gün mühletle uzatıldı.
Söz konusu uzatma kararının dolmasına yakın mart ayının başında Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı İstanbul’daki Kalender Kasrı’nda bir ortaya geldi.
Görüşmelerin akabinde uzatma kararının müddetinin dolduğu 18 Mart’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, “tahıl koridoru”nun açık kalmaya devam edeceğini, muahedenin mühletinin uzatılmasına karar verildiğini açıkladı.
Seddülbahir Kalesi ve Gelibolu-Eceabat Devlet Yolu Açılış Töreni’nde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Rusya ve Ukrayna’nın esir takaslarıyla birlikte savaştan sonra en kıymetli uzlaşma konusu olan muahedenin müddeti bugün prestijiyle bitiyor. Her iki tarafla da yaptığımız görüşmeler sonunda 19 Mart’ta bitecek muahede mühletinin uzatılmasını sağladık.” dedi.
Bugün sona eriyor
İkinci uzatmanın mühleti mayıs ayında dolarken Türkiye’nin teşebbüsleri sonucu tahıl koridorunun yönelik mutabakat bir defa daha uzatıldı.
Mayıs ayında alınan iki aylık uzatma kararı bugün dolarken, muahede gereği taraflardan birinin itirazı olmaması durumunda tahıl koridoru faaliyetine devam edecek.
Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri bahse ait yaptıkları açıklamada, “17 Temmuz’da mühleti dolacak olan Tahıl Girişimi’nin uzatılmasına yönelik BM, Rusya Federasyonu ve Ukrayna yetkilileri ile temaslarımız Dışişleri Bakanlığı ile koordineli olarak devam etmektedir.” tabirlerini kullanmıştı.
