Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), iktisat etrafları ve dal tarafından takip edilen İnşaat Bölümü Tahlili Raporu’nun Temmuz 2023 sayısını yayımladı.
‘Seçimlerin Akabinde İktisatta Rasyonelliğe Dönüş’ başlıklı raporda, global ve ulusal iktisat ile inşaat kesimine ait bilgiler değerlendirildi.
Pay beklenenin gerisinde
Raporda, zelzele sonrasında yine inşa çalışmalarının yarattığı ivmeyle inşaat bölümünün yılın birinci çeyrek periyodunda son 20 çeyreğin en süratli artışını kaydettiği ve ulusal gelirden yüzde 5,4 hisse aldığı belirtildi.
Raporda, “Diğer taraftan 2016 yılında ulusal gelirden aldığı hisse yüzde 9’a kadar çıkan inşaat bölümünde olumluya dönen görünüm hala geçtiğimiz yılların çok gerisindedir” denildi.
İki olumsuz öngörü
Çalışmada, İstanbul başta olmak üzere zelzele riski yüksek kentlerde kentsel dönüşüme olan talebin artış göstermesinin de gelecek periyoda dair potansiyel yarattığı kaydedildi.
Buna rağmen dalın geneli için maliyet yükünde ve finansmana erişimde zorluğun artması öngörüleri çerçevesinde beklentilerin sonlu olduğu lisana getirildi.
Çalışmada, inşaat dalında son yıllarda gerek global gerek ulusal bazda yaşanan gelişmelerle beklenmedik biçimde artan girdi maliyetleri yüküne dair kaygıların sürdüğüne işaret edildi.
Raporda şöyle dendi: “Son olarak döviz kurunda yaşanan süratli yükseliş ve para siyasetinde sıkılaşma adımları, gerek konut üreticileri gerek kamu ile çalışan müteahhitler açısından ek maliyetler yaratacaktır.”
Beklentiler neler?
Geçen devirde maliyet artışı meselesinin aşılamamasıyla teminat mektupları nakde çevrilen kamu projeleri üstlenmiş müteahhitlik firmalarına tek seferlik sicil affı getirilmesi yoluyla yasakların kaldırılması ve maliyet artışlarını karşılayacak oranda ek fiyat farkı düzenlemesi getirilmesi beklentisinin sürdüğü de vurgulandı.
İş gücu bulmada zorluk
Depremlerle dalda öne çıkan konut alanında yeni ve şiddetli problemlerin gündemde olduğuna işaret edildi.
Çalışmada, Türkiye’nin yıllık konut muhtaçlığının 800-850 bin olduğu düşünüldüğünde hükümet tarafından birinci basamakta zelzele bölgesinde yapılması planlanan 600 bin dolayında konutun kıymetinin anlaşıldığı, ayrıyeten az hasarlı konutlarla birlikte bölgede 2 milyona yakın konutun yine inşasına muhtaçlık olduğu belirtildi.
Diğer taraftan kelam konusu faaliyetler kapsamında işgücü bulmada çekilen zorlukların dal temsilcileri tarafından lisana getirildiği aktarıldı.
Rusya pazarına alternatif
Raporda öne çıkan tespitler şöyle:
– Türk inşaat bölümü, bu yılın birinci yarısında yurt dışında 7,5 milyar ABD Doları fiyatında 110 proje üstlendi. Böylelikle bölümün birinci sefer 1972 yılında Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı milletlerarası proje portföyü büyüklüğü, 133 ülkede üstlenilen 11 bin 758 projeyle toplam 480,5 milyar ABD Doları olmudı.
– Rusya – Ukrayna savaşının yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yarattığı kayıp sürerken, kesim Rusya’daki kaybı bu yıl Suudi Arabistan’da hayata geçirilecek projelerle telafi etme amacı doğrultusunda TMB uyumunda çalışmalarına sürat verdi.
– Yüksek girdi maliyetlerinin yanı sıra ödenek yetersizliği ve hakediş ödemelerinde yaşanan gecikmeler dalı olumsuz etkileyen en önemli ögeler.
Kredi verme iştahı düşük
– Müteahhitlik firmalarının bir müddettir borçluluk oranlarının yüksek seyrettiği izlenmektedir. BDDK’nın Nisan 2023 datalarına nazaran dalın toplam nakdi kredi hacmi de evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran %32 artarak 627,1 milyar TL olmuştur ve kesimde takipteki kredi oranı %4’tür.
– Başka taraftan özel kesimin genelinde olduğu üzere piyasa faizlerinin hala yüksek ve bankaların kredi verme iştahının düşük olması nedeniyle firmalar için son devirde finansmana erişim probleminin yaşandığı da bilinmektedir.
– Konut talebinde de kredilere erişimde sınırlamaların artmasının yanı sıra son aylarda mevduat faizlerinde yaşanan yükselişin yatırım hedefli alımlar üzerinde baskı yarattığı bedellendirilmektedir.
